Η «Genesis» της Μεσογείου: Τέχνη-κραυγή για την οικολογική φθορά
Από την Κωνσταντινούπολη στην Κύπρο, δύο καλλιτέχνες αναζητούν ξανά την «αρχή του κόσμου» και χαράσσουν νέες γραμμές συμπόνιας, εκεί όπου η γεωπολιτική γράφει σύνορα.
Ο Έλληνας εικαστικός Γιώργος Κεβρεκίδης, μαζί με τον Τούρκο φωτογράφο, Σετσκίν Τερτζάν, μετά τη βράβευσή τους, ως καλλιτεχνικό δίδυμο Re-neighbors, στην πρώτη Μπιενάλε της Λάρνακας, τον Οκτώβριο του 2018, θα συμμετάσχουν με το νέο τους πρότζεκτ στην πρώτη Μπιενάλε της Λευκωσίας, αυτή τη φορά, που θα διεξαχθεί από 7 Νοεμβρίου έως 6 Δεκεμβρίου 2025, με θέμα MERHAMET / COMPASSION / ΣΥΜΠΟΝΟΙΑ. https://www.bienallefkosa.com/Οι δύο καρδιακοί φίλοι και συνεργάτες, ήδη από το 2016, με κοινή αφετηρία την Κωνσταντινούπολη, κατέθεσαν την καλλιτεχνική τους πρόταση, με τίτλο GENESIS, η οποία έτυχε της αποδοχής της οργανωτικής επιτροπής, της πρώτης μεγάλης καλλιτεχνικής διοργάνωσης της Λευκωσίας (Biennale of Nicosia, 2025).
Το έργο τους GENESIS είναι ένα βίντεο-αφήγημα που θέτει σε αμφισβήτηση τα όρια των ανθρωποκεντρικών καθεστωτικών συναισθημάτων, σε μια εποχή που μαστίζεται από οικολογικές καταστροφές, αλλά και αφανισμό των ειδών.
Genesis: Η τέχνη ως μαρτυρία σε έναν πλανήτη που αλλάζει
Σε μια εποχή βαθιών οικολογικών κρίσεων, όπου η ανθρώπινη παρουσία στη φύση επανεξετάζεται και ο πολιτισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με τις ίδιες του τις συνέπειες, η σύγχρονη τέχνη επιχειρεί να αναστοχαστεί όχι απλώς πάνω στον άνθρωπο, αλλά στη σχέση του με το περιβάλλον, την ιστορία και το σώμα. Το έργο «Genesis» και η εικαστική πρόταση των καλλιτεχνών που συγκροτούν το δίδυμο «Re-neighbors» αναπτύσσουν μια νέα οπτική της ενσυναίσθησης και της παρουσίας: μια ενσυναίσθηση που δεν περιορίζεται στο συναίσθημα, αλλά λειτουργεί ως ηθική δράση απέναντι σε ό,τι χάνεται, αλλοιώνεται ή αφανίζεται.
Η αναθεώρηση της σχέσης ανθρώπου και περιβάλλοντος
Η «Genesis» προσεγγίζει την κλιματική κρίση ως μια ενιαία εμπειρία ηθική, συναισθηματική και υπαρξιακή. Η κλιματική κρίση δεν είναι μόνο μια περιβαλλοντική κρίση, αλλά και μια ηθική και συναισθηματική. Διότι η καταστροφή της γης δεν είναι ένα γεγονός που μπορεί απλώς να παρακολουθηθεί· είναι μια εμπειρία που απαιτεί μαρτυρία και ευθύνη.
Το νερό αποτελεί κεντρικό στοιχείο: Το νερό αντιπροσωπεύει μια εικόνα κρίσης δύο κατευθύνσεων: από τη μία πλευρά την πλημμύρα και την τήξη των παγετώνων, και από την άλλη την ξηρασία, την εξαφάνιση και τη μετανάστευση.
Έτσι, «η Genesis επιδιώκει να μην θρηνήσει μόνο το ‘χαμένο’, αλλά να συνάψει μια συναισθηματική σχέση μαζί του και, μέσω αυτής, να ανοίξει χώρους αντίστασης και αναθεώρησης», μαρτυρούν οι καλλιτέχνες.
Το σώμα ως φορέας μνήμης και φθοράς στον μεσογειακό χώρο
Ως τόπος επιλέγεται η Μεσόγειος, η οποία προσεγγίζεται ως χώρος πολιτισμικής μνήμης, ως ένα σώμα και τραύμα μαζί.
Στο έργο σημειώνεται ότι η Μεσόγειος, ως τόπος όπου περιπλανώνται αρχαίες ψυχές, έχει συνδεθεί δικαίως με αξιοσημείωτα καλλιτεχνικά επιτεύγματα που εξυψώνουν το ανθρώπινο σώμα. Το σώμα λαμβάνει τη θέση του στο χώρο ως εμψυχωτής της μνήμης, μιμείται την στάση των ασύνδετων αντικειμένων, καταναλώνεται από τη διάθεση του χώρου, το βοηθά και το στηρίζει. Επίσης, αναπαράγει τη διάθεση του χώρου, κινείται μέσα του, αναλαμβάνει τη δυστυχία που έχει υποστεί ο ίδιος ο χώρος. Βιώνει απώλεια, φθορά, αποσύνθεση. Και η Κύπρος, ως ιστορική επικράτεια συγκρούσεων και πολιτισμικών τομών, προσδίδει στο έργο επιπλέον διαστρώσεις νοήματος.
«Genesis» και το τοπίο του φράγματος στη Λεμεσό
Η γη που ξηραίνεται γίνεται τόπος, όπου το σώμα αναζητά ρίζες, μνήμη και νέο νοηματικό έδαφος. Το έργο των Re-neighbors τοποθετείται στο φράγμα της Λεμεσού, το οποίο γίνεται το σκηνικό, όπου το σώμα αρχίζει να ιχνηλατεί την ξερή, γήινη υφή του.
Οι κινήσεις των σωμάτων είναι ενστικτώδεις, όχι αποτέλεσμα συνειδητού νου, επιτρέποντας στο ανθρώπινο ίχνος να χαράσσεται ελεύθερα στο περιβάλλον.
Ένα τυχαίο εύρημα, ο αριθμός 3 ως σημάδι μέτρησης της στάθμης του νερού, γίνεται στοιχείο αφήγησης, δείχνοντας τη συνάντηση τέχνης και λειτουργικότητας του τοπίου.
Re-neighbors: από την Πρίγκηπο στη Λάρνακα — μια σύγχρονη καλλιτεχνική διαδρομή
Στην πρώτη τους κοινή παρουσίαση, οι Re-neighbors είδαν το έργο τους να διακρίνεται ανάμεσα στους φιναλίστ της Μπιενάλε Λάρνακας το 2018. Οι δημιουργοί σημειώνουν ότι το πρώτο βραβείο και η αναγνώριση αυτή αποτέλεσε «ενθάρρυνση και ένδειξη σοβαρής καλλιτεχνικής δουλειάς».
Το έργο «Principo», που υλοποιήθηκε σε ένα παλαιό ρωμέικο σχολείο στην νήσο Πρίγκηπο στην Κωνσταντινούπολη επιδίωξε να ενεργοποιήσει το χώρο μέσω του σώματος, αναδεικνύοντας την ιστορική μνήμη μέσα από αυτοσχέδιες κινήσεις που ανακαλούν παρελθόντα επίπεδα πολιτισμικής ζωής.
Μήνυμα προς νέους καλλιτέχνες
Η τέχνη για τους δύο καλλιτέχνες δεν είναι παρατήρηση, αλλά συμμετοχή — και ίσως, μέσα από αυτήν, η αρχή μιας νέας σχέσης με τον κόσμο.
Επομένως, η Μπιενάλε Λευκωσίας αναδεικνύεται σε πλατφόρμα διεθνούς διαλόγου και συνεργασίας.
Ο Γιώργος Κεβρεκίδης προτρέπει τους καλλιτέχνες να ενισχύουν την αλληλεπίδραση μεταξύ εθνικού και παγκόσμιου, παραδοσιακών και σύγχρονων αξιών μέσω της τέχνης, συμβάλλοντας στην παγκόσμια ειρήνη και στην κατανόηση διαφορετικών πολιτισμικών υπόβαθρων.
Ο Σετσκίν Τερτζάν επισημαίνει ότι η Μπιενάλε προσφέρει μοναδική εμπειρία και γνώση νέων καλλιτεχνικών προσεγγίσεων, δημιουργώντας θεμέλια για μελλοντική εξέλιξη.
Το καλλιτεχνικό υπόβαθρο των δημιουργών
Ο Γιώργος Κεβρεκίδης, μηχανικός και ζωγράφος, συνδυάζει την πολιτιστική κληρονομιά με τη σύγχρονη καλλιτεχνική έρευνα, εξετάζοντας αθέατες ανθρώπινες δραστηριότητες, εγκαταλελειμμένους χώρους και κοινωνικά ζητήματα, όπως οι διακρίσεις και η αστικοποίηση.Ο Σετσκίν Τερτζάν, με καταγωγή από την Κύπρο και διαμονή στην Κωνσταντινούπολη, εστιάζει στο σώμα, τη μυθοπλαστικότητα και την αποατομικοποίηση της ανθρωπότητας, αναδεικνύοντας τη σχέση ανθρώπου και πόλης και τις κρυφές κοινωνικές επικοινωνίες που απορρέουν από τις σωματικές εμπειρίες.
Οι δύο καλλιτέχνες περιγράφουν τη συνεργασία τους ως γέννημα της φιλίας τους από την Πόλη το 2016, με την ποντιακή ρίζα να αποτελεί τον συνδετικό τους κρίκο. Το δίδυμο εστιάζει στην ενεργοποίηση του σώματος και του χώρου, επεκτείνοντας τα εκφραστικά μέσα των συμμετεχόντων μέσω φωτογραφίας, βίντεο, ζωγραφικής, γλυπτικής και εγκαταστάσεων, αξιοποιώντας τα πολλαπλά ερεθίσματα του περιβάλλοντος.