ក្នុង​ដំណើរទស្សនកិច្ច​នៅ​អឺរ៉ុប​ ប្រមុខការទូត​សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អង់តូនី ប្ល៊ីងកិន បាន​សន្យា​​​ចាត់​វិធានាការ​ចំពោះ​កម្លាំង​កងទ័ព​កូរ៉េ​ខាងជើង​​ ដែល​ប្រកៀកស្មា​ជួយ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ឈ្លានពានរុស្ស៊ី នៅ​អ៊ុយក្រែន​។ ក៏ប៉ុន្តែ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសដែល​ជិត​ផុត​អាណត្តិ​រូបនេះ ពុំ​បាន​បញ្ជាក់ថា​ រដ្ឋបាល​ទីក្រុង​វ៉ាស៊ីនតោន​ នឹង​ត្រូវ​ចាត់ការ​កូរ៉េខាងជើង​ ដោយ​របៀបណា​នោះឡើយ​។​

កញ្ញាកឹម មនោវិទ្យា និងអ្នកគាំទ្ររបស់លោក កឹម សុខាមួយចំនួនបានបង្ហាញក្តីសង្ឃឹមចំពោះបញ្ហាប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ មានក្តីសង្ឃឹមក្រោយដឹងថា លោកដូណាល់ ត្រាំត្រៀមរើសសមាជិកព្រឹទ្ធសភា លោក Marco Rubio ធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស។ សម្រាប់អ្នកគាំទ្រលោក កឹម សុខា លោក Marco Rubio ជាមនុស្សដែលឈឺឆ្អាលក្នុងរឿងប្រជាធិបតេយ្យ ពិសេសធ្លាប់បានថ្កោលទោសចំពោះការចាប់ខ្លួនប្រធានអតីតបក្សប្រឆាំងលោក កឹម សុខា។

នៅថ្ងៃអង្គារ ទី១២ វិច្ឆិកា ក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិកបានចេញផ្សាយសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានស្តីពីការកាត់ទោសជនជាតិចិន និងបក្សពួក ២រូបផ្សេងទៀតនៅក្នុងសំណុំរឿងលាយលុយកខ្វក់ចំនួន ៧៣លានដុល្លារអាមេរិក។ ក្នុងចំណោមជនល្មើសទាំង ៣នាក់មានម្នាក់ឈ្មោះ Daren Li ជាជនជាតិចិនមានសញ្ជាតិខ្មែរ។

កម្ពុជាកំពុងត្រៀមរៀបចំព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្តែតប្រទីប អកអំបុក និងសំពះព្រះខែរយៈពេល ៣ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃទី១៤ ដល់ថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា។ នៅតាមដងទន្លេចតុមុខ គេឃើញចំណុះទូក ង ជាច្រើនបាននិងកំពុងប្រឹងប្រែងហ្វឹកហាត់សម្រាប់ការត្រៀមខ្លួនចូលប្រកួតនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១៤ វិច្ឆិកា។ ថ្លែងរៀបរាប់ប្រាប់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ RFI កីឡាករអុំទូកបានបញ្ជាក់ពីការត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ក្នុងការប្រកួតយកជ័យជម្នះ តែមិនភ្លេចផ្តែផ្តាំដល់កីឡករអុំទូកដទៃទៀតឲ្យរក្សាសុវត្ថិភាពក្នុងអំឡុងពិធីបុណ្យ។

ថ្ងៃពុធ ទី១៣វិច្ឆិកា កងទ័ព​អូស្ត្រាលី​និង​ឥណ្ឌូណេស៊ី បានចាប់ផ្តើម​​ធ្វើ​សមយុទ្ធរួមគ្នា ដោយ​ប្រើប្រាស់​កងកម្លាំង​ទ័ព​ជើង​ទឹក ជើងគោក និង​អាកាស ប្រមាណ ជាង ២ ០០០ នាក់។ ថ្នាក់ដឹកនាំ​​អូស្ត្រាលី​​ បញ្ជាក់ថា នេះជាសមយុទ្ធយោធា​ដ៏​ធំបំផុត​ ដែល​អូស្ត្រាលី​មិនធ្លាប់​ធ្វើ​នៅ​ក្រៅ​ព្រំដែន​របស់ខ្លួន​។​ ​

គិត​ត្រឹម​ថ្ងៃ​ទី​១៣ ​ខែ​វិច្ឆិកា​នេះ ​មាន​មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់​ក្នុង​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា និង​ឈ្មួញ​រក​ស៊ី ​យ៉ាងតិច​៧ ​នាក់ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន និង​ចោទ​ប្រកាន់​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​អំពើ​ពុក​រលួយ​សូប៉ាន់​រត់​ការ​ដើម្បី​ឡើង​តំណែង​តាម​រយៈ​លោក លី សាម៉េត​ ខណៈ​ លោក ​លី សាម៉េត ​ត្រូវ​បាន​ចោទ​ប្រកាន់ពី​បទឆ​បោក និង​ពី​បទ «សមគំនិត​ក្នុងបទ​ជំនួញ​ឥទ្ធិ​ពល​អកម្ម»​។​ តើ​ការ​បន្ត​ចាប់​មនុស្ស​ពាក់​ព័ន្ធ​លោក ​លី សាម៉េត ​ជាយុទ្ធនាការ​បោស​សំអាត​អំពើ​ពុក​រលួយ​ក្នុង​ជួរ​រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​ ឬ​យ៉ាង​ណា?​

នៅភាគខាងជើងប្រទេសចិន យ៉ាងហោចណាស់ មនុស្ស ៣៥នាក់បានស្លាប់ ព្រមទាំង ៤៣នាក់ផ្សេងទៀតរងរបួស  នៅក្នុងហេតុការណ៍រថយន្តបើក​បុកហ្វូងមនុស្ស កាលពីយប់ថ្ងៃចន្ទ។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់របស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន នៅខេត្តក្វាងទុង​ ។

​​នៅលើពិភពលោកសព្វថ្ងៃនេះ​ កំណើនកម្តៅផែនដី បាន​ជំរុញ​ឲ្យ​មនុស្ស​រាប់​លាន​នាក់ ត្រូវ​សម្រេច​ចិត្ត​ភៀសខ្លួន​ ចាកចោល​ផ្ទះសម្បែង​។ ក្នុង​រយៈ​ពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយ  មនុស្ស​មិនតិច​ជាង ២២០ លាន​នាក់​នោះឡើយ ដែល​ត្រូវ​បង្ខំចិត្ត​ភៀសខ្លួន​និង​ផ្លាស់ទី​ធ្វើ​ចំណាកស្រុក ព្រោះ​តែការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ។ នេះ​បើតាម​ ឧត្តម​ស្នងការអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដើម្បីជនភៀសខ្លួន ​ដែល​ឆ្លៀត​ឱកាស​អំពាវនាវ​ឲ្យ​ថ្នាក់ដឹកនាំ​ពិភពលោក ត្រូវ​ចូលរួម​​ជ្រោមជ្រែង​កាត់បន្ថយ​គ្រោះហានិភ័យអាកាសធាតុ​។​

ក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ គេសង្កេតឃើញមានកំណើនចំនួនពលរដ្ឋដែលចង់សាកល្បងជិះរថភ្លើងទៅតាមបណ្តាខេត្តនានាៗក្នុងប្រទសកម្ពុជា។ មានមូលហេតុមួយចំនួនដែលបញ្ជាក់ពីនិន្នាការនេះដូចជា មានភាពងាយស្រួល មានសុវត្ថិភាពជាងការធ្វើដំណើរតាមដងផ្លូវ និងពិសេសជាងគេ គឺគេអាចទស្សនាទេសភាពវាលស្រែ ឬព្រៃប្រឹក្សាជាដើម។ ក្នុងន័យនេះ ពលរដ្ឋបានស្នើឲ្យមានការពង្រីកបន្ថែមនូវខ្សែរថភ្លើងនៅគ្រប់ខេត្តទូទាំងប្រទេស។ ពីស្ថានីយរថភ្លើងក្នុងខេត្តកំពត យើងទស្សនាបទយកការណ៍រៀបចំដោយ ស៊ឹម ចាន់សំណាង៖

កម្ពុជាបានប្រកាសត្រៀមខ្លួនក្នុងការចាកចេញពីប្រទេសអភិវឌ្ឍតិចតួចនៅឆ្នាំ២០២៩។ ការចាកចេញពីប្រទេសអភិវឌ្ឍតិចតួចដែលអាចធ្វើឲ្យកម្ពុជាប្រឈមនឹងការបាត់បង់ប្រយោជន៍មួយចំនួន ដូចជាភាពអនុគ្រោះពន្ធគយ។ ទោះយ៉ាងណា អ្នកជំនាញសេដ្ឋកិច្ច និងអ្នកតាមដានសង្គមមើលឃើញពីផលវិជ្ជមាន និងអវិជ្ជមានចំពោះការចាកចេញរបស់កម្ពុជាពីប្រទេសអភិវឌ្ឍតិចតួចនៅឆ្នាំ២០២៩។ តើកម្ពុជាគួរត្រៀមខ្លួនយ៉ាងម៉េចខ្លះដើម្បីចាកចេញពីប្រទេសអភិវឌ្ឍតិចតួចនៅឆ្នាំ២០២៩?។

សំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌពាក់ព័ន្ធអំពើឃាតកម្មដែលប្រព្រឹត្តដោយអតីតឧកញ៉ាស្រី ស៊ីណាត្រូវបានចៅក្រមស៊ើបសួរសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបញ្ចូនទៅតុលាការដើម្បីជំនុំជម្រះ។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញចេញផ្សាយនៅយប់ថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤។ សំណុំរឿងដែលបានបញ្ចូនទៅឪ្យតុលាការជំនុំជម្រះ គឺពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើឃាតកម្ម ការប៉ុនប៉ងឃាតកម្ម និងការប្រើប្រាស់អាវុធដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។ 

រដ្ឋអំណាច​ក្រុង​ប៉េកាំង​ បាន​​បង្ហាញ​សមត្ថភាព​ផលិត​សព្វាវុធចិន ដែល​​កាន់តែ​ទំនើបនិង​ខ្លាំងក្លា​​ តាមរយៈ​មហាពិព័រណ៍​យន្តហោះឆ្នាំ​២០២៤ ដែល​បា​ន​ផ្តោត​សារៈ​សំខាន់​ទៅលើ យន្តហោះ​ចម្បាំង និង​ដ្រូន​វាយប្រហារ​។ ក្នុង​ឱកាស​នេះ រដ្ឋអំណាច​ក្រុង​ប៉េកាំង បង្ហាញ​យន្តហោះ​ប្រដេញ​ដ៏ទំនើប​ចុងក្រោយរបស់ខ្លួន​ ដែលអាច​​មាន​សមត្ថភាព​ស្មើ​នឹង​យន្តហោះ​ចម្បាំង​ប្រភេទ អែហ្វ-៣៥របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។​ ក្នុង​ថ្ងៃ​បើកសម្ពោធពិព័រណ៍​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងប្រទេស, ចិន​ក៏បាន​អញ្ជើញ​ស​មភាគីរុស្ស៊ី ឲ្យ​បង្ហាញ​ណែនាំ​យន្តហោះ​ចម្បាំងជំនាន់ទី​៥ដ៏ទំនើប​របស់រុស្ស៊ី​ ឲ្យ​ហោះហើរ​បង្ហាញខ្លួន​នៅលើដែន​អាកាស​របស់​ចិន​។​

នៅថ្ងៃចន្ទ ទី១១ វិច្ឆិកា ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ និងអង្គការនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអ៊ីស្លាមដោយមាន ៧០ប្រទេសសមាជិកចូលរួម។ កម្មវត្ថុនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលបានផ្តោតសំខាន់លើបញ្ហាសង្រ្គាមនៅតំបន់ហ្កាហ្សា និងនៅលីបង់ដែលប្រទេសអ៊ីស្រាអែលកំពុងបន្តវាយប្រហារលើក្រុមហាម៉ាសប៉ាឡេស្ទីន និងក្រុមហេសបូឡាលីបង់។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូល មេដឹកនាំអារ៉ាប់ និងអ៊ីស្លាមបានថ្កោលទោសលើអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ដែលកំពុងកើតមាននៅតំបន់ហ្កាហ្សា។ 

នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១២ ខែ​វិច្ឆិកា​នេះ អង្គភាព​ប្រឆាំង​អំពើ​ពុក​រលួយ (ACU) បាន​សម្រេច​បញ្ជូន​ខ្លួន​ ​លោក​ ឡាយ វិសិដ្ឋ អភិបាល​រង​ខេត្តពោធិ៍​សាត់​ទៅ​តុលាការ​ក្នុង​សំណុំរឿង​ឆបោក​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង ​លោក លី សាម៉េត។ នេះបើ​តាម​ការ​ចុះផ្សាយ​របស់​សារព័ត៌​មាន​ដែល​ស្និទ​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១២​ ខែ​វិច្ឆិកា​នេះ។​ ចំណាត់​ការ​លើ​មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់​ខេត្តពោធិ៍សាត់​ម្នាក់​ថែម​ទៀត​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ចំនួន​ជន​សង្ស័យ​ក្នុង​សំណុំរឿង​ឆបោក​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង លោក លី សាម៉េត ​កើន​ឡើង​សរុប​យ៉ាង​តិច​៦​នាក់​។

ព្យុះទីហ្វុង​ដ៏​កំណាចថ្មីមួយទៀតឈ្មោះ តូរ៉ាជី បានវាយប្រហារលើ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន​នៅ​ថ្ងៃចន្ទ ទី១១ វិច្ឆិកា​នេះ។ ព្យុះតូរ៉ាជី​បាន​បណ្តាល​ឲ្យ​ផ្លូវថ្នល់ជាច្រើនកន្លែងត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ដោយសារការបាក់ស្រុតដី មនុស្ស​ជា​ច្រើន​ពាន់នាក់​ត្រូវ​បាន​ជម្លៀស​ទៅ​ដាក់​នៅ​ទីទួល ហើយ​កំពង់ផែ​ជា​ច្រើន​ត្រូវ​បាន​បិទទ្វារ។ គួរបញ្ជាក់ថា ព្យុះទីហ្វុងដ៏កំណាចនេះ​ជា​ព្យុះ​ទី៤ ដែល​បាន​វាយប្រហារ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន​ក្នុង​រយៈពេល​មិន​ដល់​មួយ​ខែ​ផង។

លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន ម៉ាណែតចាត់ទុកការបង្កើតចលនាជាតិតស៊ូរបស់ក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេសថា គ្រាន់តែជាការបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍ទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ប៉ុណ្ណោះ ខណៈដែលមនុស្សធ្លាប់គាំទ្រស្ម័គ្រស្មោះអស់ជំនឿមានកាន់តែច្រើន និងបានដើរចេញជាបន្ដបន្ទាប់។ តាមលោកហ៊ុន ម៉ាណែត សមាជិកស្មោះស្ម័គ្រ និងមន្ដ្រីជាន់ខ្ពស់របស់ក្រុមប្រឆាំងទាំងអស់បានដើរចេញពីបក្ខពួករបស់ខ្លួន ហើយងាកមកចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។

តាមការចុះផ្សាយរបស់កាសែតឥណ្ឌា The Sunday Guardian នៅថ្ងៃទី១០ វិច្ឆិកា រដ្ឋបាលអាមេរិករបស់លោក ចូ បៃឌិនជាអ្នកនៅពីក្រោយនៃគម្រោងបដិវត្តន៍ពណ៌នានានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ អត្ថបទរបស់ The Sunday Guardian បានឲ្យដឹងថា មានអ្នកផ្ញើឯកសារផ្ទៃក្នុងមួយចំនួន និងថា ភ្នាក់ងារចម្រុះដែលមានទីតាំងនៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសដទៃទៀតបានសហការជាមួយអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនៅកម្ពុជាដោយប្រើប្រាស់បញ្ហាតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា-ឡាវ-វៀតណាម (CLV-DTA) ដើម្បីផ្តួលរលំរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន។

ប្រធានាធិបតីអាមេរិកជាប់ថ្មីឆ្នោតលោក ដូណាល់ ត្រាំ និងលោកប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បានជួបសន្ទនាគ្នាតាមទូរស័ព្ទ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី០៧ វិច្ឆិកា។ នៅក្នុងកិច្ចសន្ទនានេះលោកត្រាំ បានព្រមានលោកពូទីន ក្នុងសំណុំរឿងសង្រ្គាមនៅប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ នេះបើយោងតាមកាសែត Washinton Post។ តែក្នុងថ្ងៃចន្ទ ទី១១វិច្ឆិកានេះ រុស្ស៊ីតាមរយៈអ្នកនាំពាក្យវិមានក្រែមឡាំង លោកប៉េស្កូវ បានច្រានចោលភ្លាមៗលើព័ត៌មានរបស់ Washinton Post។

​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​ស្តីពី​អាកាសធាតុ ​ COP 29 ​បើកធ្វើ​នៅ​ក្រុង​បាគូ ប្រទេស​​អាស៊ែរបៃហ្សង់ ចាប់​ពីថ្ងៃទី​១១វិច្ឆិកានេះ​ រហូត ដល់​២២វិច្ឆិកា ខាងមុខ។  ជំនួប​កំពូល​រៀបចំ​ដោយ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ លើកនេះ ផ្តោត​ជា​សំខាន់​ដើម្បី​កៀរគរ​ហិរញ្ញវត្ថុ​និង​រក​ដំណោះស្រាយ​ទប់​ទល់​នឹងការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ ជាពិសេស​រក​មធ្យោបាយ​ជួយ​ប្រទេស​ក្រីក្រ ឲ្យ​​មាន​សមត្ថភាព​និងលទ្ធភាព​ ​សម្របខ្លួន​នឹងកំណើនកម្តៅផែនដី។ ក៏ប៉ុន្តែ កម្មវត្ថុ​នៃកិច្ចប្រជុំពិភពលោក​​នេះ ត្រូវ​ថមថយសន្ទុះជាខ្លាំង ព្រោះតែ​ជ័យ​ជម្នះជាប់​ឆ្នោត​របស់​លោក ដូណាល់ ត្រាំ ឡើង​ដឹកនាំសហរដ្ឋ​​អាមេរិក​នៅពេល​ដ៏ខ្លីខាងមុខ​។​​​ ​

គ្រួសាររាជវង្ស​អង់គ្លេស​កំពុង​រងអង្រួនដោយ​រឿងអាស្រូវ​ហិរញ្ញវត្ថុ? យោងតាម​ការចុះផ្សាយ​របស់​​កាសែតអង់គ្លេស Sunday Times ព្រះមហាក្សត្រ​អង់គ្លេស ឆាល ទី៣ និង​ព្រះរាជបុត្រ​ស្នងរាជ្យ វីលៀម ទាំងពីរអង្គ​​​បាន​ទទួល​ផលចំណេញ​​ពីការជួលដី ទីតាំង​ទៅ​ឲ្យ​ស្ថាប័នរដ្ឋ ដូចជា មន្ទីរពេទ្យ ឬ​ពន្ធនាគារ​ជាដើម​ដែលកំពុង​ជួបវិបត្តិថវិកា។ ការចុះផ្សាយ​របស់កាសែត​អង់គ្លេសមិនត្រឹម​បើកកកាយ​ឲ្យគេឃើញ​​ទ្រព្យសម្បត្តិមហាសាល​របស់​រាជវង្ស ប៉ុន្តែ នៅបាន​សង្កត់ធ្ងន់ថា ស្ថាប័ន​រកប្រាក់ចំណូល​ឲ្យ​គ្រួសារ​រាជវង្ស​អង់គ្លេស​ទទួល​អនុគ្រោះ លើកលែងពន្ធរដ្ឋ ក្នុងខណៈពេល​ដែលអង់គ្លេសកំពុង​មានសេដ្ឋកិច្ច​ដើរអូសជើង។

ក្រោយពីស្ងប់ស្ងាត់អស់រយៈពេលជាង៥ខែ សាច់ញាតិរបស់ជនរងគ្រោះដែលអតីតឧកញ៉ាស្រី ស៊ីណាបាញ់សម្លាប់ កាលពីអំឡុងខែមិថុនា បានស្នើឱ្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញពន្លឿននិតីវិធីតុលាការដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ ។ ការទាមទាររបស់ក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីពួកគេសង្កេតឃើញថា តុលាការនៅពុំទាន់ដោះស្រាយសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌ ប៉ុន្តែ បែរជាកោះហៅគ្រួសារជនរងគ្រោះឲ្យចូលរួមនីតិវិធីត្រៀមទាញហេតុផល នៅថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិកាខាងមុខនៅក្នុងសំណុំរឿងរដ្ឋប្បវេណីដែលភាគីគ្រួសារជនត្រូវចោទប្តឹងតវ៉ាឱ្យតុលាការលុបចោលការសម្រេចរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ។

ឆ្នាំ២០២៤នេះ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងចិន ចាត់ទុកជាឆ្នាំនៃការផ្លាស់ប្តូររវាងប្រជាជន និងប្រជាជន ក្នុងគោលដៅទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរចិនមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជាកាន់តែច្រើនឡើងៗ។ អស់រយៈពេលជាង១០ខែមកនេះ កម្ពុជានិងចិន បានរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍ទេសចរណ៍ជាច្រើន ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញក្នុងវិស័យទេសចរណ៍មើលឃើញថា ចំនួនភ្ញៀវទេសចរចិនមកទស្សនាកម្ពុជាហាក់នៅមានកម្រិតនៅឡើយ។ តើរយៈពេលជាង១០ខែមកនេះ ព្រឹត្តិការណ៍នៃឆ្នាំផ្លាស់ប្តូររវាងប្រជាជន និងប្រជាជនកម្ពុជា-ចិន បានហុចផលចំណេញអ្វីខ្លះដល់វិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជា?

រដ្ឋបាល​ដឹកនាំ​សហរដ្ឋអាមេរិកថ្មីរបស់​លោក ដូណាល់ ត្រាំ នឹងនាំមកនូវ​សន្តិភាព, ​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន​  តែ​មិន​មែន​ទាមទារ​ដែនដីដែលបាត់ហើយ មកវិញនោះឡើយ​។ នេះបើតាម​ប្រសាសន៍​​ទីប្រឹក្សា​ម្នាក់​របស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែល​បាន​ថ្លែង​ប្រាប់​បណ្តាញទូរទស្សន៍​​ BBC និងត្រូវចាក់ផ្សាយ​នៅថ្ងៃ​សៅរ៍។​ ជំហរដូច្នោះ ផ្ទុយ​ខុស​ខ្លាំងណាស់ ពី​អ្វី ​ដែល​ថ្នាក់ដឹកនាំ​អ៊ុយក្រែន ធ្លាប់​​ទាមទារ​។ ចំពោះ​អ៊ុយក្រែន, សន្តិភាពត្រូវ​ភ្ជាប់ជាមួយ​យុត្តិធម៌។​​​ ​​ចំណែក វិមាន​ក្រេមឡាំង របស់រុស្ស៊ី​ ថាជំហរអាមេរិកបែបនោះ ជាសញ្ញាវិជ្ជមាន​ល្អណាស់។

ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោកវ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន នៅថ្ងៃអាទិត្យទី ១០ វិច្ឆិកា បានថ្លែងសន្យា ផ្តល់ ”ការគាំទ្រ​ពេញទី” របស់ក្រុងម៉ូស្គូ ដល់បណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិក ។ ពាក្យសន្យានេះ បន្លឺឡើង ក្នុងឱកាស សន្និសីទថ្នាក់ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស រុស្ស៊ី-អាហ្វ្រិក ដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅបុរីSotchi ប៉ែកនិរតី ប្រទេសរុស្ស៊ី។

ស្លឹករឹត ឬ សាស្ត្រាស្លឹករឹត គឺជាប្រជុំសំណេរ ដែលចារអំពី ក្បួនច្បាប់ អក្សរសិល្ប៍ អត្ថបទប្រវត្តិសាស្ត្រ និងគម្ពីរសាសនា ដែលខ្មែរបុរាណ តែងស្គាល់ និងប្រើប្រាស់ជាទូទៅ។ នៅមុនការបង្កើតក្រដាស និងការបោះពុម្ពសៀវភៅ បែបទំនើប ប្រជាជនខ្មែរគ្រាប់ជាន់ថ្នាក់ តែងប្រើស្លឹករឹតនេះ និង ក្រាំង ដែលជាប្រភេទក្រដាសបុរាណម្យ៉ាង ដើម្បីចងក្រង និង ចែកចាយ រាល់ចំណេះដឹងនានា អំពីវប្បធម៍ និងអរិយធម៍ខ្មែរ។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ មានមនុស្សតិចណាស់ ដែលស្គាល់អំពី សម្បត្តិបេតិកភណ្ឌជាតិ ដ៏មានតម្លៃមួយនេះ។ ដូច្នេះ ដើម្បីចូលរួមថែរក្សា ស្លឹករឹតឲ្យគង់វង្សយូរអង្វែងតទៅថ្ងៃខាងមុខ លោក ឡោត ឡឹង ដែលមានបទពិសោធន៍ចារសាស្ត្រាស្លឹករឹតជាង ២០ ឆ្នាំ បានសម្រេចចិត្ត បើកបង្រៀនវិធីចារសំណេរស្លឹករឹតឡើងវិញ ដោយឥតគិតថ្លៃដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ៕

បញ្ហាប្រឈមនឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ជាពិសេសការកើនឡើងនៃកំដៅផែនដី បានធ្វើឲ្យពិភពលោកស្វះស្វែងរកគំនិតថ្មីៗ ក្នុងការផលិតថាមពលស្អាត ដែលមិនប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់បរិស្ថាន។ នៅក្នុងព្រឹត្តការណ៍នៃសប្តាហ៍ថាមពលស្អាតឆ្នាំ២០២៤នៅកម្ពុជា អង្គការអេននឺជីឡេបបានរៀបចំកិច្ចពិភាក្សាជាដៃគូទាំងថ្នាក់ជាតិនិងអន្តរជាតិដើម្បីស្វែងរកវិធីសាស្ត្របង្កើនការប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាតនៅកម្ពុជា រហូតដល់៧០%នៅឆ្នាំ២០៣០។

៩វិច្ឆិកា​១៩៨៩ - ៩វិច្ឆិកា២០២៤ ថ្ងៃនេះជាទិវា​គម្រប់ខួប៣៥ឆ្នាំ​ ​នៃព្រឹត្តិការណ៍​បាតុកម្ម​ផ្តួល​រំលំជញ្ជាំង​ក្រុង​ប៊ែរឡាំង។ កាលពីជាង​៣ទសវត្សរ៍​មុន ជញ្ជាំង​នៅក្រុង​ប៊ែរឡាំង​បាន​ខណ្ឌបែងបែកអាល្លឺម៉ង់​ជាពីរ។ ម្ខាង​​ប្លុក​លោក​សេរី និង​ម្ខាងពួក​​កុម្មុយនិស្ត​។ គ្រានេះ​ រដ្ឋាភិបាល​អាល្លឺម៉ង់​ រៀបចំ​ពិធី​ផ្លូវ​ការ និង​ព្រឹត្តិការណ៍​សិល្បៈ​ជាច្រើន នៅ​ពីរ​ថ្ងៃ​សៅរ៍-អាទិត្យ​ ដោយ​ផ្តោត​ប្រធាន​បទសំខាន់​ ទៅលើ«សិទ្ធិ​សេរីភាព​ និង​ប្រជាធិបតេយ្យ​» ដែល​រដ្ឋាភិបា​លក្រុង​ប៊ែរឡាំង​យល់ថា វាមាន​សារៈ​សំខាន់​ចាំបាច់​ខ្លាំងណាស់ ក្នុង​បរិបទ​ពិភពលោក​សព្វថ្ងៃ។​​ 

លោកដូណាល់ ត្រាំ​ឈ្នះឆ្នោត​ វិលត្រលប់​មក​កាន់អំណាចនៅអាមេរិក​ជាលើកទី២។ នេះជា​សុបិន​អាក្រក់​ដែលកាណាដាត្រូវ​ជួប​ក្នុង​រយៈពេល​៤ឆ្នាំទៅមុខ ព្រោះថា ការវិលត្រលប់​របស់​លោកដូណាល់ ត្រាំ នៅសេតវិមាន មានន័យ​ស្មើនឹង​រលកជនអន្តោប្រវេសន៍បោក​មកលើ​កាណាដា ដែល​ជាប្រទេស​ជិតខាងជាប់ព្រំដែន​ដ៏វែងបំផុតជាមួយអាមេរិក។ នៅថ្ងៃសុក្រ អាជ្ញាធរកាណាដា​បាន​និយាយ​ថា ព្រំដែន​អាមេរិក កាណាដាកំពុង​ស្ថិតក្នុង​ភាពអាសន្ន​កម្រិតខ្ពស់​បំផុតនៅក្រោយ លោកដូណាល់ ត្រាំ​ឈ្នះឆ្នោតនៅអាមេរិក។ កាណាដា​នឹង​ប្រឈម​លំហូរជនអន្តោប្រវេសន៍​ចេញពី​ទឹកដី​អាមេរិក ព្រោះថា លោកដូណាល់ ត្រាំ​បាន​ព្រមានហើយថា រដ្ឋបាលថ្មីរបស់លោក​នឹង​ចាប់បញ្ជូន​ជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់​ក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំ។

កិច្ចព្រមព្រៀង​ផ្នែកសន្តិសុខ​សមុទ្រ​រវាងក្រុង​ប៉េកាំង​និង​ក្រុង​ហ្សាការតា ត្រូវ​ចុះហត្ថលេខា ​នៅក្នុង​ដំណើរ​​​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​៣ថ្ងៃ​នៅ​ស្រុកចិន របស់​ប្រធានាធិបតី​ឥណ្ឌូណេស៊ី ប្រាបូវូ ស៊ូប៊ីយ៉ានតូ។ ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​រូបនេះ​ បាន​ជ្រើស​រើស​ ចិន ជា​ប្រទេស​ទី១ សម្រាប់​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​ក្រៅប្រទេស​ លើកដំបូង​ ក្នុង​នាម​ជា​ប្រមុខ​រដ្ឋ​ថ្មី របស់​ឥណ្ឌូណេស៊ី។​ ពីចំណែក​ខ្លួន ​​ប្រធានាធិបតី​ ស៊ី ជីន​ពីង ទទួល​ស្វាគមសមភាគី​​ឥណ្ឌូណេស៊ីដោយ​កក់ក្តៅ និង​សន្យា​ពង្រឹង​ចំណង​មេត្រីភាព​ ឲ្យកាន់តែ​កើនដល់​កម្រិត​យុទ្ធសាស្ត្រ​ខ្ពស់​បំផុត បើទោះបី​ជាប្រទេស​​ជាតិ​ទាំងពីរ មា​នជំនាស់​ទាមទារ​ដែន​ទឹក​ដែនកោះ នឹងគ្នាក្តី។​

ថ្ងៃទី​៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤នេះ ជា​ថ្ងៃ​ខួប​៧១​ឆ្នាំដែល​កម្ពុជា​ទទួល​បាន​ឯក​រាជ្យ​ពី​បារាំង​។​ អ្នក​តាម​ដាន​នយោបាយ សុទ្ធ​តែ​បាន​អប​អរ​ថ្ងៃ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​មួយ​នេះ ​និង​បាន​កត់​សំគាល់​ពី​ការ​វិវត្ត​មួយ​ចំនួន​ទាក់​ទង​នឹង​ឯក​រាជ្យ​ភាព​នេះ ​ពិសេស​នៅ​ខណៈ​ពេល​ដែល​មាន​ការ​ប្រទាញ​ប្រទង់​គ្នា​ខាង​ភូមិ​សាស្ត្រ​នយោ​បាយ រវាង​មហា​អំណាច​អាមេរិក និង​ចិន​ ។​ នៅ​ចំពោះ​មុខ​បញ្ហា​ប្រឈម​នេះ ​តើ​កម្ពុជា​គួរ​រក្សា​គោល​ជំហរ​បែបណា​ចំពោះ​នយោបាយ​ការ​បរទេស​របស់​ខ្លួន​?​

​ជ័យ​ជម្នះរបស់​លោក ដូណាល់ ត្រាំ វិល​ត្រឡប់​ទៅកាន់​អំណាច​សេតវិមាន​អាមេរិកជាថ្មី ជា​គ្រោះ​មហន្តរាយ​ដល់​បរិស្ថាន​អាកាសធាតុ​។ ដ្បិត​ថា ​ប្រធានាធិបតីអាមេរិក​ទី៤៧រូប​នេះ ​ជាមនុស្សដែលមិន​ជឿថាមានវិបត្តិអាកាសធាតុ ឬផែនដីឡើងកម្តៅអ្វីទេ ទោះ​បីជា​មាន​ការ​បញ្ជាក់​ពី​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​គ្រប់​មជ្ឈដ្ឋាន​ក្តី។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ​លោក ត្រាំ ​ក៏​ជាអ្នក​គាំទ្រជំរុញ​ឲ្យ​បូមចម្រាញ់​ប្រេង​ឥន្ធនៈ។ ចំហេះប្រេងបង្ខូច​បរិស្ថាន​ជាខ្លាំង​​​។ អាស្រ័យ​ហេតុដូច្នេះ​ ការឡើង​ក្តាប់​អំណាច​ជាថ្មី​របស់​លោក ត្រាំ នឹង​កែប្រែ​ទស្សនវិស័យ​នយោបាយ​ដឹកនាំ​របស់​មហាអំណាច​អាមេរិក​ក្នុង​ផ្នែក​បរិស្ថាន​អាកាសធាតុ​ កម្រិត​ ១៨០ ដឺក្រេ ហើយ​និ​ង​ថែមទាំង​ធ្វើ​ឲ្យ​ខូច​ខាត​ដល់​ការ​ខិត​ខំប្រឹង​ប្រែង​របស់​ពិភព​លោក នាពេល​កន្លងទៅ​ ក្នុងការ​ទប់​ស្កាត់​បម្រែ​បម្រួល​​អាកាសធាតុ​។​​

អឺរ៉ុប​នៅតែមិនទាន់​មាន​សព្វាវុធ និងកងទ័ពគ្រប់គ្រាន់​ដើម្បីការពារ​ខ្លួន​នៅឡើយទេ។ នេះបើតាម​វិទ្យាស្ថាន​អន្តរជាតិ​ដើម្បី​ការសិក្សា​សន្តិសុខ ហៅកាត់ជាភាសាអង់គ្លេស IISS។ នៅក្នុង​របាយការណ៍​របស់ខ្លួន ចេញផ្សាយ​កាលពី​ថ្ងៃ​សុក្រទី ៨​វិច្ឆិកា វិទ្យាស្ថាន​អង់គ្លេស IISS បញ្ជាក់ថា ដោយសារ​សង្រ្គាមរុស្ស៊ី​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន នៅ​ឆ្នាំ ២០២២ អឺរ៉ុប​បាន​បង្កើនថវិកា​ការពារជាតិ​ច្រើនជាង កាលពី​១០ឆ្នាំមុន​មែន ប៉ុន្តែ អឺរ៉ុប​នៅតែ​គ្មាន​គ្រប់គ្រាន់​សព្វាវុធ និង​កងទ័ព​ដើម្បីការពារខ្លួន។ វិទ្យាស្ថាន​IISS ចេញផ្សាយ​របាយការណ៍​បង្ហាញ​ចំណុចខ្សោយរបស់​វិស័យការពារជាតិ​អឺរ៉ុប នៅខណៈពេល​ដែល​អឺរ៉ុប​កំពុងបារម្ភថា លោក​ដូណាល់ ត្រាំ​ដែលទើប​ឈ្នះឆ្នោតប្រធានាធិបតី​អាមេរិក អាចដោះដៃ លែង​ខ្វល់​ពី​សន្តិសុខ​របស់អឺរ៉ុប នៅ​ចំពោះមុខ​រុស្ស៊ី ដែល​កំពុង​ធ្វើ​សង្រ្គាម​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន។

រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងមហាផ្ទៃ បានបញ្ជាក់គោលជំហរជាថ្មីក្នុងការបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាអន្តរជាតិដើម្បីបង្ក្រាបឧក្រិដ្ឋកម្មអនឡាញ។ លោកខៀវ សុភ័គអ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃបានប្រាប់វិទ្យុបារាំងអន្ដរជាតិRFI នៅថ្ងៃទី៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ថា ការបង្ក្រាបឧក្រិដ្ឋកម្មអនឡាញនឹងមានប្រសិទ្ធភាព បើសិនជាមានកិច្ចសហការគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងជាពិសេស មន្ត្រីជំនាញត្រូវតែមានភាពសកម្ម។

ពលរដ្ឋប្រមាណ៣០នាក់ ដែលអះអាងថា ខ្លួនជាជនរងគ្រោះក្នុងជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយក្នុងស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ បានមកបោះតង់នៅមុខក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ តាំងពីថ្ងៃពុធទី៦ វិច្ឆិកា ដើម្បីស្នើសុំឲ្យស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាល ដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីរបស់ពួកគេ។ នេះជាលើកទី២ ដែលពលរដ្ឋខេត្តក្រចេះលើកគ្នាមកតវ៉ា បន្ទាប់ពីលើកទី១ ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤កន្លងទៅ ពួកគេមិនទទួលបានដំណោះស្រាយពីក្រុមហ៊ុនឯកជនដែលប្រជាពលរដ្ឋ បានចោទប្រកាន់ថា បានឈូសឆាយដី និងដំណាំដាំដុះរបស់ពួកគេ។