ក្នុង​ខណៈ​ដែល​អាមេរិក​និង​វៀតណាម​រក​ឃើញ​កិច្ចព្រមព្រៀង​ពន្ធគយ ចិន​ប្រឹង​ប្រែង​រក​ដំណោះ​ស្រាយ​ជាមួយ​សហភាពអឺរ៉ុប។ ក្នុង​ពេល​បំពេញ​​ទស្សនកិច្ច​នៅ​អឺរ៉ុប លោក​ប្រមុខ​ការទូត​ចិន វ៉ាង យី បាន​ព្រមាន​​សមភាគី​អឺរ៉ុបអំពី​ហានិភ័យ​នៃ​ការ​ប្រឈម​តតាំង​គ្នា​រវាង​ចិន​និ​ងអឺរ៉ុប។ នេះ​បើ​តាម​សេចក្តី​ថ្លែងការណ៍​របស់​ក្រសួងការបរទេស​ចិន នៅ​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ទី​៣​កក្កដា​២០២៥។

រដ្ឋាភិបាលថៃថ្មី បានស្បថចូលកាន់តំណែង ចំពោះមុខព្រះមហាក្សត្រថៃ​ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី​៣​កក្កដា​។ គឺ​​លោក ភូមិថាំ វេឆៈយៈឆៃ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ​កាលពីរដ្ឋាភិបាល​មុន ដែល​នឹង​ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបណ្តោះអាសន្ន ក្នុងអំឡុងពេល​រងចាំសេចក្តីសម្រេចរបស់​តុលាការធម្មនុញ្ញថៃ ទៅលើករណី​លោកស្រី​ ផែថងថាន។ យ៉ាងណាម៉ិញ នៅក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រី​​ថ្មីនេះ លោកស្រីផែថងថាន កាន់មុខងារជារដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងវប្បធម៌​។

នៅក្នុងពិធីបើកការដ្ឋានសាងសង់​ទីស្នាក់ការ​គណ​បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជាក្នុងខេត្តកំពង់ធំ នាព្រឹកថ្ងៃទី០៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥នេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្នុងតួនាទីជាអនុ​ប្រធាន​គណបក្សប្រជាជនបានថ្លែងថា អ្នកដែលមិនបានធ្វើអ្វីដែលប្រឆាំងនឹងផលប្រយោជន៍ជាតិខ្មែរ មិនត្រូវភ័យបារម្ភចំពោះការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីការដកសញ្ជាតិនោះទេ។ តាមលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត មានប្រទេសចំនួន ១៥០ ក្នុងចំណោម ១៩៥ប្រទេស ដែលជាសមាជិករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ(អ.ស.ប) មានច្បាប់ដកសញ្ជាតិ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបញ្ជាក់ថា ច្បាប់ដកសញ្ជាតិនេះ ក៏មានផងដែរនៅក្នុងចំណោមប្រទេស ដែលជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប អង់គ្លេស និងសហរដ្ឋអាមេរិក។  សូមរំលឹកថាគម្រោងនៃការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ដកសញ្ជាតិពលរដ្ឋពីកំណើតនេះ បានរងនូវប្រតិកម្មពីអ្នកនយោបាយប្រឆាំង អ្នកច្បាប់ និងអ្នកវិភាគសង្គម និងនយោបាយមួយចំនួន ដោយពួកគេចាត់ទុកថាការធ្វើវិសោនកម្មច្បាប់ដកសញ្ជាតិពីពលរដ្ឋ គឺជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ឬជាការរំលោកទៅលើគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិនយោបាយជាដើម។ ក៏ប៉ុន្តែលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បញ្ជាក់បន្ថែមថាវិសោធនកម្មច្បាប់នេះ មិនមានគោលដៅធ្វើបាបប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនទេ ប្រសិនបើពលរដ្ឋនោះ មិនបាន​ឃុបឃិតជាមួយបរទេស ដើម្បីបំផ្លាញជាតិធ្ងន់ធ្ងរ៕

ទំហំពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា និងវៀតណាមបានកើនឡើងដល់ជាង ១០ពាន់លានដុល្លារ ដោយជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំង ២ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ បានផ្អៀងមកខាងកម្ពុជា។ នេះបើតាមការឱ្យដឹងពីលោក ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភាកម្ពុជានៅថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥នេះ។ ក្នុងស្ថានភាពនៃជម្លោះព្រំដែនជាមួយថៃ អ្នកតាមដានសង្គម និងអ្នកជំនាញសេដ្ឋកិច្ចមើលឃើញស្រដៀងគ្នាថា ទំហំពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជាជាមួយវៀតណាមនឹងកើនឡើងជាលំដាប់ថែមទៀត។ តែដំណាលគ្នានេះដែរ អ្នកតាមដានសង្គម និងអ្នកសេដ្ឋកិច្ចយល់ថា កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវតែពង្រឹងគុណភាពនៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយវៀតណាម ដែលមិនមានហានិភ័យដល់ពលរដ្ឋ និងសង្គម។ តើកម្ពុជាគួរ​ប្រុងប្រយ័ត្នយ៉ាងណាដើម្បីពង្រីកទំហំពាណិជ្ជកម្មជាមួយវៀតណាមដោយគ្មានហានិភ័យ?

សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ព្រមបោះបង់​គម្រោង​ដំឡើង​ពន្ធដ៏​ខ្ពស់​ត្រដែត​លើ​ផលិតផល​នាំ​ចូល​មក​ពី​វៀតណាម​ហើយ។ ប្រទេស​ទាំងពីរ​បាន​​ព្រមព្រៀង​គ្នា​នៅ​ល្ងាច​ថ្ងៃ​ទី​២​កក្កដា​។ ប៉ុន្តែ​សម្រាប់​អ្នក​វិភាគ កិច្ចព្រមព្រៀង​​បន្ធូរ​បន្ថយ​ពន្ធវៀតណាមអាមេរិក ហាក់​ដៅ​វាយ​ប្រហារ​ចិន ដោយមិន​ចំពោះ។ ហេតុដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​ប៉េកាំង​បាន​បញ្ចេញ​ប្រតិកម្ម​នៅ​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍ទី​៣​កក្កដា​នេះ ព្រមាន​អំពី​ផលវិបាក​នៃ​​កិច្ចចរចាពាណិជ្ជកម្ម​​ដែល​បំផ្លាញប្រទេស​ផ្សេង។

សម្តេចសង្ឃដាឡៃឡាម៉ា ប្រមុខដឹកនាំពុទ្ធសាសនាទីបេ ដែល​បច្ចុប្បន្ន​មានព្រះជន្ម​៩០ព្រះវស្សា បានបញ្ជាក់​ឲ្យដឹងថា នឹងមាន​អ្នកស្នងចាប់ជាតិបន្តពីព្រះអង្គ នៅក្រោយ​ពេលព្រះអង្គចូល​ទិវង្គត។ ព្រះអង្គបានបញ្ជាក់ទៀតថា នីតិវិធីសម្រេច​​​ជ្រើសរើសអ្នកដែល​នឹង “ចាប់ជាតិថ្មី​” ស្នងបន្តពីព្រះអង្គ នឹងត្រូវដំណើរការទៅ ​ដោយ​គោរពតាមប្រពៃណី​ទំនៀមទំលាប់ពុទ្ធសាសនាទីបេ។ ក្នុងន័យនេះ សម្តេចសង្ឃ​ដាឡៃឡាម៉ា បាន​បដិសេធគំនិត​ ដែលថាអាជ្ញាធរចិន អាចនឹងលូកដៃ​ សម្រេចតែងតាំងដាឡៃឡាម៉ាមួយ​អង្គថ្មី​​ ដើម្បីបម្រើគោលនយោបាយចិន​។

សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​សម្រេច​នៅ​ថ្ងៃទី​១​កក្កដា ឈប់​ឱ្យ​គ្រាប់​​មីស៊ីល​និង​គ្រាប់​កាំភ្លើង​ធំទៅ​អ៊ុយក្រែន​ហើយ​ ក្រោម​ហេតុផល​ខ្លាច​អស់​សព្វាវុធ​ពី​ឃ្លាំង​​។ សម្រាប់កៀវ គ្មាន​ជំនួយ​គ្រាប់​ពីអាមេរិក ​​​​អ៊ុយក្រែនច្បាស់​ជា​ពិបាក​ទប់​ទល់​នឹង​រុស្ស៊ី​ខ្លាំង​ណាស់ ព្រោះ​ម្យ៉ាង​ទៀត ​រុស្ស៊ី​កំពុង​បង្កើន​ការ​វាយប្រហារ​យ៉ាង​សន្ធាប់​ខ្លាំង​លើ​អ៊ុយក្រែន នាពេល​​នេះ។

លោក Lawrence Wong នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុសិង្ហបុរីកំពុងបំពេញទស្សនកិច្ច រយៈពេលមួយថ្ងៃ គឺនៅថ្ងៃទី០២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ នៅកម្ពុជា។ នៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសជាមួយវិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ RFI នាថ្ងៃទី០២ ខែកក្កដានេះ លោកបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ នាយកឧទ្យាននវានុវត្តន៍សង្គមអង្គរ(ASIP) បានមើលឃើញថាដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរីនៅកម្ពុជាអំឡុងពេលខួប៦០ឆ្នាំនេះ គឺជាការបង្កើនទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជា និងសិង្ហបុរីកាន់តែជ្រាលជ្រៅបន្ថែមទៀត។ ទាក់ទងទៅនឹងជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ លោកបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ បញ្ជាក់ថាសិង្ហបុរីក៏មានជំហរដូចកម្ពុជាដែរ គឺការដោះស្រាយគ្នាដោយសន្តិវិធី និងតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។

ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី ២ ខែកក្កដា នេះ បានទូលថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ សម្តេចនរោត្តមសីហមុនី ថា វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រង់មាត្រា៣៣ អាចធ្វើទៅបាន។ ការទូលថ្វាយព្រះមហាក្សត្រដោយក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកម្ពុជាយ៉ាងដូចនេះ កើតមានឡើង តែប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ផ្តួចផ្តើមគំនិតឲ្យមានវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីដកសញ្ជាតិខ្មែរពីពលរដ្ឋខ្មែរណាម្នាក់ដែលគប់គិតជាមួយបរទេសមកបំផ្លាញខ្មែរ។

លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក Marco Rubio បាន​ដឹកនាំការប្រជុំមួយ​នៅក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃអង្គារទី​១​​កក្កដា ជាមួយ​នឹង​រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស សមាជិក​៣ទៀតនៃ​​ក្រុមប្រទេស Quad ដែលមាន​ ជប៉ុន អូស្ត្រាលី និងឥណ្ឌា។ ក្រោយកិច្ចប្រជុំនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសទាំង​៤ បានសន្យា​សហការគ្នា​នៅក្នុងវិស័យ​ធនធានរ៉ែកម្រ ដើម្បី​ធ្វើយ៉ាងណា​ឈប់ពឹងផ្អែក​លើចិន​ ហើយ​និងដើម្បីកាត់បន្ថយ​ឥទ្ធិពលចិន​ មកលើ​វិស័យ​បច្ចេកវិទ្យា សេដ្ឋកិច្ច ក៏ដូចជា​សន្តិសុខ​ជាតិ​។

អង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ(Wildlife Alliance Cambodia) បានចេញមកបំភ្លឺថា លោក ទ្រី ស៊ីថេង អតីតអ្នកមើលថែទាំសត្វនៅភ្នំតាម៉ៅ ជាអ្នកសុំលាឈប់ពីការងារដោយស្ម័គ្រចិត្ត ដោយពុំមាននរណាម្នាក់បញ្ឈប់គាត់ឡើយ។ នេះបើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ពីអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។ តែលោក ទ្រី ស៊ីថេង បាននិយាយប្រាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថា ការលាឈប់របស់លោកពីអង្គការសម្ព័ន្ធមិត្តសត្វព្រៃ ព្រោះតែបញ្ហាផ្ទៃក្នុង។

ប្រទេសកម្ពុជាមានសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម(SME) ចំនួនជាង ៧៥ម៉ឺនសហគ្រាស ដែលរួមចំណែក ៩៨% នៃអាជីវកម្មទាំងអស់នៅកម្ពុជា។ ចំនួន SMEនេះ ស្មើនឹង ៦០% នៃផលិតផលក្នុងស្រុក ព្រមទាំងផ្ដល់ឱកាសការងារ ៧៣% នៃកម្លាំងពលកម្មសរុបនៅកម្ពុជា។ នៅក្នុងចំណោមនោះ សហគ្រិនស្រ្តីជាង ៦០% បានក្លាយទៅជាម្ចាស់អាជីវកម្មក្នុងវិស័យសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម ដែលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងការផ្តល់ការងារ និងជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា ស្រី្តនៅក្នុងវិស័យ SME ហាក់នៅជួបបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួន ដែលរារាំងដល់ការរីកចម្រើនក្នុងអាជីវកម្មរបស់ពួកគេ និងដែលទាមទារអោយមានការរជួយជ្រោមជ្រែង និងលើកទឹកចិត្តបន្ថែម។

អាជ្ញាធរបរទេសបាន​ចាប់បញ្ជូន​ពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលបានប្រព្រឹត្តបទល្មើស​មកឱ្យកម្ពុជាវិញ​ចំនួនជាង ៥ ០០០នាក់​ ក្នុងរយៈពេល៦ខែ ដើមឆ្នាំ​២០២៥នេះ។ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់អគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍​កម្ពុជា ដែលបានផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសមួយដែលចាក់ផ្សាយដោយ​ទូរទស្សន៍ក្រសួងមហាផ្ទៃកាលពីថ្ងៃទី០១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។ ​ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋខ្មែរទាំងនោះ មានប្រមាណ ១៨០នាក់ ​ជាស្ត្រីខ្មែរ ​ដែល​ត្រូវបានបញ្ជូនមកពីប្រទេសចិន ​ដោយសារការចាញ់បោកមេខ្យល់ក្រោមរូបភាពទៅរៀបការ។

អង្គការសហប្រជាជាតិ កំពុង​តែ​ព្រួយ​បារម្ភ​ខ្លាំង​ចំពោះ​បំណុលសាធារណៈរបស់​​ប្រទេស​ក្រីក្រ​។​ បំណុល​សាធារណៈបាន​ជះឥទ្ធិពល​ប៉ះពាល់​ដល់​ប្រព័ន្ធ​នយោបាយនិង​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ប្រទេស​ក្រីក្រ ហើយ​ជាពិសេស​វិស័យ​​សុខាភិបាល​ និង​សិក្សាធិការ​។ អាស្រ័យ​ហេតុនេះ ទើប​​បណ្តា​ប្រទេស​ក្រីក្រ​ និង ​អង្គការសហប្រជាជាតិ រួម​រួប​គ្នា​រៀបចំ​កិច្ចប្រជុំ​នៅ​ប្រទេស​អេស្ប៉ាញ ដើម្បីស្វែង​រកដំណោះស្រាយ។

មានអង្គការ​ប្រមាណ​ជិត​១៧០ស្ថាប័ន បានរួមគ្នាអំពាវនាវ សុំ​ឲ្យ​បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវប្រព័ន្ធចែកចាយ​ស្បៀងអាហារ​ជំនួយ​មនុស្សធម៌​នៅ​តំបន់ហ្កហ្សា ដែលចាត់ចែង​ផ្តាច់មុខដោយអង្គការមួយ​ ហើយ​ដែលត្រូវគេដឹងថា ជាអង្គការ​ស្និទ្ធ​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលនិង​សហរដ្ឋអាមេរិក។ អាជ្ញាធរហាម៉ាស ដែលគ្រប់គ្រងតំបន់ហ្កាហ្សា បានអះអាងថាប៉ុន្មានសប្តាហ៍មកនេះ មានប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនស្លាប់ច្រើនរយនាក់ នៅក្នុងការដំណើរ​ស្វះស្វែងរកចំណីអាហារ​ដោយលំបាក​។

នៅថ្ងៃអង្គារទី​១​ កក្កដា តុលាការធម្មនុញ្ញថៃ​បាន​សម្រេច​ព្យួរ​តំណែង​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​របស់​លោកស្រី​ផែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត់ ជាបណ្តោះអាសន្ន​សិន ក្នុងពេល​រង់ចាំ​ការសម្រេច​ជាផ្លូវការ​ដែលត្រូវការពេលវេលា​យូរ ជាច្រើនសប្តាហ៍ ដល់​រាប់ខែ។ នេះបើតាម​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​​របស់តុលាការធម្មនុញ្ញ​។​ នៅថ្ងៃដដែលនេះដែរ លោកថាក់ស៊ីន ដែលជាឪពុកក៏ត្រូវ តុលាការ​ព្រហ្មទណ្ឌថៃ​បើកសវនាការ​ជំនុំជម្រះ​ក្នុងបទ​ជេរប្រមាថព្រះមហាក្សត្រទាក់ទង​នឹង​សំដី​បរិហាររបបរាជានិយម​កាលពី​១០ឆ្នាំមុន។ តើ​ត្រកូលស៊ីណាវ៉ាត់​កំពុង​ប្រឈម​នឹងដួលរលំដោយសារសំណុំរឿង​នៅតុលាការ?

នៅថ្ងៃអង្គារទី​១​កក្កដា តុលាការធម្មនុញ្ញថៃ​បាន​សម្រេច​ព្យួរ​តំណែង​នាយករដ្ឋមន្រ្តី​របស់​លោកស្រី​ផែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត់ ជាបណ្តោះអាសន្ន​សិន ក្នុងពេល​រង់ចាំ​ការសម្រេច​ជាផ្លូវការ​ដែលត្រូវការពេលវេលា​យូរ ជាច្រើនសប្តាហ៍ ដល់​រាប់ខែ។ នេះបើតាម​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​​របស់តុលាការធម្មនុញ្ញ​។​ នៅថ្ងៃដដែលនេះដែរ លោកថាក់ស៊ីន ដែលជាឪពុកក៏ត្រូវ តុលាការ​ព្រហ្មទណ្ឌថៃ​បើកសវនាការ​ជំនុំជម្រះ​ក្នុងបទ​ជេរប្រមាថព្រះមហាក្សត្រទាក់ទង​នឹង​សំដី​បរិហាររបបរាជានិយម​កាលពី​១០ឆ្នាំមុន។ តើ​ត្រកូលស៊ីណាវ៉ាត់​កំពុង​ប្រឈម​នឹងដួលរលំដោយសារសំណុំរឿង​នៅតុលាការ?

ភ្លាមៗក្រោយតុលាការធម្មនុញ្ញថៃប្រកាសព្យួរតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តីរបស់លោកស្រី ផែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត់ នៅថ្ងៃទី១ ខែកក្កដានេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ប៉ែន បូណា បានអះអាងថា កម្ពុជានៅតែបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយភាគីថៃ ក្នុងនាមជាប្រទេសជិតខាង ទោះបីជាតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តីថៃបច្ចុប្បន្នត្រូវបានព្យួរក៏ដោយ។ តាមលោក ប៉ែន បូណា ការផ្លាស់ប្តូរសមាសភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តីថៃយ៉ាងណានោះ គឺជារឿងផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃ ហើយវាមិនពាក់ព័ន្ធជាមួយកម្ពុជាទេ។

ក្រុម​អ្នកឃ្លាំមើល​សាជីវកម្ម​កូរ៉េ​អន្តរជាតិ​ (K​T​NC ​Watch​) បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវមួយកាលពីថ្ងៃទី៣០ខែ មិថុនា ដែលបានបង្ហាញថា គ្រឹះស្ថាន​មីក្រូ​ហិរញ្ញវត្ថុ​នៅ​កម្ពុជា​ចំនួន​ ​២​ ​ស្ថាប័ន​ ​ដែល​គ្រប់គ្រង​ដោយ​វិនិ​យោគិន​ជនជាតិ​កូរ៉េ​ ​បាន​ផ្តល់​ប្រាក់​ក​ម្ចី​បែប​កេងប្រវ័ញ្ច​ ​ដល់​ប្រជាពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​។ នេះបើតាមការចេញផ្សាយដោយអង្គការសិទិ្ធមនុស្សលីកាដូ។ ចំណែកសមាគមមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុកម្ពុជា បាននិយាយថា ខ្លួនបានដឹងអំពីរបាយការណ៍ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយនាពេលថ្មីៗនេះ និងថា​សមាគមយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះបញ្ហានានាដែលកើតឡើងចំពោះអ្នកខ្ចីប្រាក់។

ចាប់តាំងពីមានភាពតានតឹងខាងព្រំដែនរវាងកម្ពុជា និងថៃ ដែលបានផ្តើមឡើងកាលពីចុងខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ប្រជាជនកម្ពុជាហាក់បង្ហាញនូវស្មារតីជាតិនិយម ដោយងាកមកគាំទ្រ និងប្រើប្រាស់ផលិតផលក្នុងស្រុក។ អ្នកតាមដានសង្គមនានាមើលឃើញថាជាឱកាសដ៏ល្អ ដែលពលរដ្ឋខ្មែរជ្រើសរើសយកការប្រើប្រាស់ផលិតផលខ្មែរក្នុងស្រុក។ ស្មារតីជាតិនិយមរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរនេះ ក៏ត្រូវគេមើលឃើញថាធ្វើឡើងបានតែមួយឆាវៗ។ តែបើស្មារតីនេះអាចស្ថិតស្ថេរជារៀងរហូត នោះគឺជាការប្រសើរ។ ប្រសើរដោយនៅក្នុងវិបត្តិនៃជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ បានបង្កប់ដោយលាប គឺធ្វើឲ្យខ្មែរងាកមកគាំទ្រផលិតផលខ្មែរយ៉ាងពេញទំហឹង និងកាត់បន្ថយ ឬពហិការផលិតផលនាំចូល។

ហុងកុង​ប្រារព្ធពិធី​អបអរ​ខួប២៨ឆ្នាំ នៃការ​ផ្ទេរអំណា​ច​គ្រប់គ្រង​ ពី​​អាណានិគមអង់គ្លេស​ ទៅ​ឲ្យ​ចិន​កុម្មុយនិស្ត។ តែក្នុង​ឱកាសរម្លឹកខួប​នេះ រដ្ឋបាល​ហុងកុង​ត្រូវ​រងការរិះគន់​ជាខ្លាំងពី​សំណាក់​ប្រទេស​លោក​ខាង​លិច​ ជុំវិញ​ការ​រឹត​បន្តឹង​ច្បាប់​សន្តិសុខជាតិ ដែល​តាក់តែង​ដោយ​រដ្ឋអំណាច​ចិន​ប៉េកាំង​ ដើម្បីបំបិទសិទ្ធិសកម្មជន​ប្រឆាំង​។​ សហភាព​អឺរ៉ុប បាន​លើកឡើង​​ថា ៥ឆ្នាំហើយដែល​ហុងកុង​បាត់បង់​កិត្តិយស​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ​លើឆាក​អន្តរជាតិ ព្រោះតែ​ច្បាប់​សន្តិសុខជាតិ​។  

មេដឹកនាំកូរ៉េខាងជើង គីម ជុងអ៊ុន បាន​រៀបចំពិធី​​ទទួលសាកសព​ទាហានកូរ៉េខាងជើង ដែល​បានពលីជីវិតក្នុងការជួយធ្វើសង្គ្រាម​រុស្ស៊ី ​នៅ​សមរភូមិអ៊ុយក្រែន​។ នេះ​បើ​ផ្អែកតាមរូប​ភាព​វីដេអូ ផ្សាយ​ដោយ​ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន​រដ្ឋកូរ៉េខាងជើង នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារទី​១កក្កដា។ កម្មវិធី​ឧទ្ទិសវិញ្ញាណក្ខន្ធទាហានកូរ៉េខាងជើងនេះ ត្រូវបាន​រៀបចំឡើងជាមួយ​នឹងវត្តមាន​របស់​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួងវប្បធម៌​រុស្ស៊ី ដែលបានធ្វើ​ដំណើរមកទីក្រុងព្យុងយ៉ាង អបអរសាទរចំណងសម្ព័ន្ធភាព​ដ៏រឹងមាំ រវាងប្រទេសទាំង​២​។

ជារៀងរាល់ព្រឹក ប្រជានេសាទផ្តើមចេញទូកទៅនេសាទ ឬរាវខ្យងក្រោមបាតសមុទ្រដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ ទីតាំងដែលអ្នកនេសាទធ្លាប់អាស្រ័យផល ទឹកសមុទ្រប្រែជាល្អក់ខុសប្រក្រតី និងឡើងកករកើតជាភក់។ ផលវិបាកនេះធ្វើឲ្យប្រជានេសាទនៅភូមិព្រែកអំពិល ត្រូវបង្ខំចិត្តធ្វើដំណើរទៅរាវខ្យងកាន់តែឆ្ងាយទៅៗពីដីគោក។

កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន (The People’s Libération Army) PLAបានប្រកាស កាលពីថ្ងៃចន្ទទី ៣០មិថុនា ថា នាវាផ្ទុកយន្តហោះចម្បាំងធំៗពីរគ្រឿង គឺShandong និងLiaoning បានវិលត្រលប់ចូលមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកវិញដោយសុវត្ថិភាព បន្ទាប់ពីចូលរួមយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងសមយុទ្ធ នៅមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។ សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់កងទ័ពចិនមិនបានបញ្ជាក់ច្បាស់ពីពេលវេលា និងទីកន្លែងធ្វើសមយុទ្ធនោះទេ ប៉ុន្តែ ក្រសួងការពារជាតិជប៉ុនកាលពីថ្ងៃទី១០មិថុនាធ្លាប់បានសំដែងក្តីបារម្ភ ព្រោះថា នេះជាលើកទី១ដែលចិនបញ្ជូននាវាដឹកយន្តហោះចម្បាំងដ៏ធំរបស់ខ្លួនទាំងពីរគ្រឿងឲ្យទៅធ្វើសមយុទ្ធនៅតំបន់ទឹកអន្តរជាតិក្បែរកោះGuam របស់អាមេរិក។

អ៊ីរ៉ង់មានសមត្ថភាព និងបច្ចេកទេសដើម្បីអាចចាប់ផ្តើមចម្រើនធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមឡើងវិញនៅក្នុងរយៈពេលតែប៉ុន្មានខែខាងមុខ។ នេះជាការអះអាងរបស់ប្រធានទីភ្នាក់ងារថាមពលបរមាណូអន្តរជាតិ AIEA នៅក្នុងបទសម្ភាសដែលទូរទស្សន៍អាមេរិក CBS ចាក់ផ្សាយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី២៩ មិថុនា។ ការលើកឡើងរបស់ប្រធានទីភ្នាក់ងារ AIEA ដូចនេះហាក់ផ្ទុយស្រឡះពីការអះអាងរបស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំដែលអួតថា យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់អាមេរិកបានបំផ្លាញសមត្ថភាពផលិតនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៊ីរ៉ង់។ នៅមុនប្រធាន AIEA ការសង្ស័យទៅលើប្រសិទ្ធភាពវាយប្រហាររបស់អាមេរិកទៅលើទីតាំងនុយក្លេអ៊ែរធំៗទាំង ៣ របស់អ៊ីរ៉ង់ចាប់មានបណ្តើរៗ បន្ទាប់ពីរបាយការណ៍សម្ងាត់របស់ទីភ្នាក់ងារចារកិច្ចអាមេរិកបង្ហាញថា ការវាយប្រហារកាលពីថ្ងៃទី២១ មិថុនាមិនបានបំផ្លាញទីតាំងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ទាំងស្រុងនោះទេ។

ក្នុងខែមិថុនានេះ សង្គ្រាមអ៊ីរ៉ង់ និងអ៊ីស្រាអែល រួមទាំងឱសានវាទបណ្តេញចេញជិតដល់កំណត់បានតម្រូវឲ្យបណ្តាជនអន្តោប្រវេសន៍អាហ្វហ្កានីស្ថានរាប់ពាន់នាក់នាំគ្នាវេចបង្វេចចាកចេញពីប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ត្រឡប់ទៅអាហ្វហ្កានីស្ថានវិញ។ អង្គការអន្តរជាតិដើម្បីជនអន្តោប្រវេសន៍ (OIM) ដែលជាទីភ្នាក់ងារមួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានបញ្ជាក់ថា មានជនអន្តោប្រវេសន៍អាហ្វហ្កានីស្ថានចំនួនជាង ២ សែននាក់បានបង្ខំចិត្តចាកចេញពីអ៊ីរ៉ង់ក្នុងខែមិថុនានេះ និងថា ក្នុងមួយថ្ងៃៗ មានប្រជាជនអាហ្វហ្កានីស្ថានចន្លោះពី៦ ទៅ៧ពាន់នាក់បានឆ្លងកាត់ព្រំដែនអ៊ីរ៉ង់ចូលទៅទឹកដីអាហ្វហ្កានីស្ថាន។​

សមាជិកនៃសមាគមអ្នកផ្គត់ផ្គង់ត្រីនៅកម្ពុជា បានចាត់ទុកថា វិធានការរឹតបន្តឹងលើការនាំចូលត្រីពីក្រៅប្រទេសរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ នៅមិនទាន់មានប្រសិទ្ធភាពពេញលេញ ដោយសារតែកង្វះតម្លាភាពនៃការ​ផ្តល់កូតាអនុញ្ញាតឲ្យនាំចូលត្រីដែលធ្វើឲ្យតម្លៃត្រីកើនឡើងក្នុងទីផ្សារ។ សមាជិកសមាគម អះអាងថា ក្រសួង ក៏មិនមានយន្តការតម្លាភាពដែលបញ្ជាក់អំពីលទ្ធភាពនៃការបង្កើនផលត្រីនៅក្នុងស្រុកផងដែរ។

អតី​ត​នាយ​ក​រដ្ឋ​មន្រ្តី​កម្ពុជាលោក​ ហ៊ុន​ សែន​ ​បាន​បដិសេធ​ចំពោះ​ការ​បង្កើត​វីដេអូ​​ក្លែង​ក្លាយ ​ក្នុងទម្រង់ជា​វីដេអូបញ្ញា​​សិប្បនិមិ្មត ឬ deepfake ដោយ​និយាយភាសាថៃ ដើម្បីប្រកាសប្រមូលមូនិធិជួយដល់ទ័ពខ្មែរ​ក្នុង​ការ​ច្បាំង​ជាមួយ​ទ័ព​ថៃ​។ នេះ​បើ​តាម​សំណេរ​ក្នុង​ទំព័រ​ហ្វេស​ប៊ុក​ផ្លូវ​ការ​របស់​លោក​ ហ៊ុន​ សែន នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៩​ មិថុនា​ ២០២៥​។ ដោយ​ឡែក​អ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​សន្តិ​សុខ​ឌី​ជី​ថល​​យល់​ថា​​ deepfake មាន​ហានិភ័យ​ខ្ពស់​សម្រាប់​ពល​រដ្ឋ​ទូទៅ​ដែល​ពិ​បាក​ក្នុង​ការ​វិភាគ​ និង​ខ្វះ​ខាត​ជំនាញ​ក្នុង​ការសម្គាល់​​ពី​វីដេអូ​​​ពិត​ និង​បង្កើត​ដោយ​ AI។​​

កម្ពុជា និងថៃ បានបន្តប្រឈមមុខដាក់គ្នាខាងនយោបាយ និងយោធាចាប់តាំងពីមានការផ្ទុះអាវុធកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ នៅចំណុចព្រំដែនមុំ៣ នៃខេត្តព្រះវិហារ។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការប្រឈមមុខដាក់គ្នានេះ មានមាតិការព័ត៌មាន រូបភាព និងវីដេអូតាមទម្រង់បញ្ញាសិប្បនិម្មិត(AI) ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​យ៉ាងព្រោងព្រាតនៅលើបណ្តាញសង្គម។ អ្នកតាមដានសង្គមនានា​មើលឃើញ​ថា AI ពិតជាមានសារសំខាន់ចំពោះវិស័យបច្ចេកវិទ្យា តែវាជាហានិភ័យចំពោះការប្រើប្រាស់បែបអវិជ្ជមាន និងកាលៈទេសៈនៃជម្លោះរវាងកម្ពុជា និងថៃ។

នាយកដ្ឋានពាណិជ្ជកម្មបរទេសរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃ បានវាយតម្លៃថា ថៃនឹងខាតបង់ប្រាក់ជាង ៦០ពាន់លានបាត ឬជិត២ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក បើការបិទព្រំដែនជាមួយកម្ពុជាដូចសព្វថ្ងៃនៅបន្តដល់ដំណាច់ឆ្នាំ ២០២៥នេះ។ នេះបើតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថៃ។ ការវាយតម្លៃនេះ ធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលថៃបានសម្រេចបិទច្រកទ្វារព្រំដែនទាំងស្រុងកាលពីថ្ងៃ២៤ ខែមិថុនា ហើយចំពេលកម្ពុជាមិនព្រមបើកច្រកទ្វារព្រំដែនដែរ ទោះមានសំណើពីយោធាថៃក៏ដោយ។

សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា បានចេញមកបដិសេធចំពោះសម្បកវេចខ្ចប់អង្ករមួយប្រភេទ ដែលមានមានរូបដូចទៅនឹងទង់ជាតិរបស់ប្រទេសថៃ។ ការចេញមកអះអាងយ៉ាងដូច្នេះរបស់សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា គឺក្រោយមានការបង្ហោះលក់រាយជាប្រភេទអង្ករវេចខ្ចប់ទម្ងន់៥គីឡូក្រាម តាមបណ្តាញអនឡាញនៅទីផ្សារប្រទេសចិន ដែលបានសរសេរជាភាសាថៃ និងបោះពុម្ពនៅលើកញ្ចប់ដោយមានសញ្ញាស្រដៀងទៅនឹងទង់ជាតិប្រទេសថៃ ព្រមទាំងបង្ហាញអំពីប្រភពដើមថា ជាអង្កររបស់កម្ពុជា។