«Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974»: Τουρκική εισβολή - «Μας εξαπάτησαν οι ΗΠΑ»(VID)
Το τέλος του συναρπαστικού πολιτικού θρίλερ φωτίζει το άγνωστο παρασκήνιο του Ιουλίου του 1974 που άλλαξε την ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου. Για πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση ακούμε τους διαλόγους του δικτάτορα Δημήτριου Ιωαννίδη, των στρατιωτικών και των πολιτικών της χουντικής κυβέρνησης τις κρίσιμες ώρες που εξελίσσονταν ο πρώτος Αττίλας, στο τελευταίο επεισόδιο της (δείτε εδώ ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ) της μεγάλης σειράς ντοκιμαντέρ «Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974», του Αλέξη Παπαχελά.
20 Ιουλίου 1974, η ημέρα της εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο, στην Αθήνα πραγματοποιείται το κρίσιμο πολεμικό συμβούλιο.
Ακούγεται η φωνή του Ιωάννιδη: Βομβαρδίζονται όλες οι πόλεις της Κύπρου, όλες. Λευκωσία, παντού. Η Τουρκία άρχισε τον πόλεμο και η Ελλάς θα αμυνθεί και θα λάβει τα κατάλληλα μέτρα.
Όσα διαδραματίζονται στο πολεμικό συμβούλιο εναλλάσσονται με ιστορίες ηρωισμού αλλά και δυστυχίας ανθρώπων που έζησαν στην πρώτη γραμμή την τραγωδία και βαρβαρότητα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Η θρυλική Κυπρία Χαρίτα Μάντολες, ο λοκατζής Μάκης Οικονομίδης περιγράφουν τι έζησαν τις πρώτες εκείνες ώρες και μέρες της εισβολής. Αμερικανοί αξιωματούχοι και πράκτορες διηγούνται πως σταμάτησαν τον Ιωαννίδη από το να επιτεθεί στην Τουρκία.
Γιατί σίγησαν τα ελληνικά όπλα στην Κύπρο; Ποια μυστική αποστολή ανέλαβαν οι Κύπριοι κομάντος; Τι είπε ο Κίσινγκερ όταν έμαθε για την τουρκική εισβολή; Πώς βύθισαν οι Τούρκοι ένα δικό τους πλοίο; Τι πήγε λάθος στην Επιχείρηση Νίκη; Γιατί ανακλήθηκαν οι εντολές στα ελληνικά υποβρύχια και αεροσκάφη που είχαν σαν αποστολή να προσβάλουν την τουρκική αποβατική δύναμη; Τι συνέβη στον Ιωαννίδη και κατέρρευσε; Τι έγινε στην τελευταία σύσκεψη της χούντας;
Απόβαση στην Κύπρο
«Πρωίν εξυπνήσαμεν με εκρήξεις, εκρήξεις. Άνοιξα το παράθυρον έβλεπεν προς την Κερύνειαν, είδα ένα μαύρον καπνό πολύν κι έβγαινεν. Λέω του, 'Αντρέα μου σήκω, τι γίνεται;' Και λέει μου, 'Ήρθαν οι Τούρκοι'.» διηγείται η Κυπρία Χαρίτα Μάντολες.
Στην ακτή Πέντε Μίλι έξω από την Κερύνεια ξεκίνησε τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου η μεγάλη τουρκική απόβαση.
Την ίδια ώρα στην Αθήνα η κυβέρνηση είναι σε κατάσταση πανικού. Ο υπουργός Τύπου και Πληροφοριών Δημήτριος Καρακώστας ενημερώνει την πολιτική ηγεσία.
Ο υπουργός εξωτερικών Κωνσταντίνος Κυπραίος ψάχνει να βρει τον δικτάτορα Ιωαννίδη, αλλά αυτός είναι άφαντος.
Στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ψάχνουν τον Κίσινγκερ στο τηλέφωνο. Ο Ελληνοαμερικανός διπλωμάτης Πάτρικ Θήρος ήταν εκεί: «Είμαστε κάπου 10-15 άτομα στο γραφείο. Ξυπνάνε τον Κίσινγκερ κατευθείαν και ήταν λίγο ζαλισμένη η φωνή του. Μάλλον, μόλις είχε κοιμηθεί και είχες την εντύπωση ότι απότομα τον ξυπνήσαν από έναν βαρύ ύπνο και απότομα, λέει ο Κίσινγκερ, 'Και αν δεν κάνουμε τίποτα, τι γίνεται;. Και κάποιος ολωσδιόλου άσχετος, από τους δεκαπέντε που είμαστε στο γραφείο του Χάρτμαν, φωνάζει δυνατά, 'Θα έχουν κατακτήσει όλο το νησί σ'ένα 24ωρο. They will overrun the island in 24 hours'. Το ακούει αυτό ο Κίσινγκερ και λέει, 'Ασ'τους' και κλείνει το τηλέφωνο.»
Ο Κίσινγκερ με τη σειρά του ξυπνάει τον ΥΠΕΞ της Μεγάλης Βρετανίας Τζέιμς Κάλαχαν.
Ο βρετανός ΥΠΕΞ ενημερώνει την κυβέρνηση του, ενώ ο Αμερικανός διπλωμάτης Τζο Σίσκο φεύγει εσπευσμένα από την Άγκυρα και προσγειώνεται στην Αθήνα με μία και μοναδική αποστολή: να πείσει τον Ιωαννίδη να μην επιτεθεί στην Τουρκία. Το μήνυμα που μεταφέρει είναι ίδιο με το απόρρητο τηλεγράφημα που είχε έρθει στην Αθήνα από τον Έλληνα πρέσβη στην Άγκυρα. Ο πρέσβης μετέφερε τη διαβεβαίωση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών ότι αν οι ελληνικές δυνάμεις δεν άνοιγαν πυρ, τότε και οι τουρκικές δυνάμεις που έκαναν την απόβαση στην Κύπρο δεν θα άνοιγαν και εκείνες πυρ.
«Επί 5 ώρες δεν είχαν διαταγή να χτυπήσουν τους Τούρκους»
Ιωαννίδης προς Αμερικανούς: «Μας εξαπατήσατε!»
Η συμπεριφορά του Ιωαννίδη τρομάζει τη CIA, που αναλαμβάνει δράση στο παρασκήνιο για να αποτρέψει μια ελληνική αντίδραση.
Πρώην πράκτορας της CIA: «Οι Έλληνες δεν είχαν καμία πιθανότητα νίκης πηγαίνοντας σε πόλεμο εναντίον της Τουρκίας. Θα ήταν αυτοκτονία»
Την ίδια εκτίμηση είχε και ο διπλωμάτης Τζο Σίσκο: «Δεδομένων όσων γνωρίζαμε για την ισχύ των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων, και με δεδομένο ότι η διαμάχη για την Κύπρο θα είχε μετατραπεί σε πόλεμο μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, η εκτίμησή μας ήταν ότι η Ελλάδα θα ηττηθεί στρατιωτικά, το είπα αυτό πολύ ξεκάθαρα.»
Ο απρόβλεπτος Ιωαννίδης ανησυχούσε και τον Τούρκο πρωθυπουργό.
Στο Καστέλι της Κρήτης υπήρχαν ελληνικά πολεμικά αεροσκάφη έτοιμα να φύγουν για την Κύπρο, όπως προέβλεπαν τα ελληνικά πολεμικά σχέδια.
Οι Έλληνες αξιωματικοί παίρνουν την εντολή να δείξουν αυτοσυγκράτηση, ενώ όμως οι Τούρκοι συνεχίζουν την απόβασή τους στην Κύπρο.
Τι ακριβώς έγινε όμως εκείνες τις κρίσιμες ώρες; Τι συζητήθηκε σε ένα δωμάτιο του Πενταγώνου;
Πολεμικό Συμβούλιο
Για πρώτη φορά ακούμε ένα σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο. Μας δείχνει το γιατί σίγησαν τα ελληνικά όπλα όταν άρχισε η τουρκική απόβαση στην Κύπρο, το πώς η μοναδική επιχείρηση που προσπάθησε να σώσει την τιμή της Ελλάδας εκείνες τις μέρες, η επιχείρηση ΝΙΚΗ, κατέληξε κι αυτή σε μια τραγωδία. Και τέλος μας φωτίζει τις συνθήκες υπό τις οποίες κατέρρευσε το καθεστώς Ιωαννίδη. Πώς έγινε η καταγραφή του; Με εντολή του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων Γρηγόριου Μπονάνου. Ένας αξιωματικός, έμπιστος του Μπονάνου, κατέγραψε όλη εκείνη την ιστορική συνεδρίαση.
Γύρω από το τραπέζι είναι ο πρόεδρος της δημοκρατίας Φαίδωνας Γκιζίκης, ο πρωθυπουργός Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, ο υπουργός Εξωτερικών Κωνσταντίνος Κυπραίος, ο Υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, Κωνσταντίνος Ράλλης, ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Ευστάθιος Λατσούδης, ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Γιώργος Τσουμάνης, ο Υπουργός Εμπορίου, Γεώργιος Αναστασόπουλος, ο υπουργός Τύπου, Δημήτριος Καρακώστας, ο αναπληρωτής υπουργός συντονισμού Ηλίας Μπαλόπουλος, ο δικτάτορας Δημήτριος Ιωαννίδης και από τις ένοπλες δυνάμεις ο αρχηγός τους Γρηγόριος Μπονάνος, ο αρχηγός του στρατού, Ανδρέας Γαλατσάνος, ο αρχηγός του ναυτικού Πέτρος Αραπάκης, κι ο αρχηγός της αεροπορίας Αλέξανδρος Παπανικολάου. Πρώτος παίρνει τον λόγο ο Γρηγόριος Μπονάνος.
«Από ελληνικής πλευράς, όπως αντιλαμβάνεσθε όλοι σας, είναι θέμα πλέον αποφάσεως πολέμου. Το τυπικόν μέρος λοιπόν. Προτείνω όπως κηρυχθεί επιστράτευσις. Και ληφθούν όλα τα από πλευράς στρατιωτικής απορρέοντα μέτρα, εις τρόπον ώστε, τουλάχιστον εις πρώτον χρόνον, να αποδείξομεν εις τους Τούρκους και εις την Συμμαχίαν ότι είμαστε αποφασισμένοι να πολεμήσουμε.» λέει ο Γρηγόριος Μπονάνος.
Μετά τον Μπονάνο παίρνει τον λόγο ο πρωθυπουργός Ανδρουτσόπουλος.
Αδ. Ανδρουτσόπουλος: «Ο κ. Τάσκα και ο κ. Σίσκο από την ιδίαν πηγήν εξεκίνησαν, αλλά διαφορετικά ετοποθετήθησαν. Στον μεν Τάσκα εφαίνετο οπωσδήποτε ότι πρέπει κάτι να γίνει, κι ότι παραδέχετο ότι 100% έχει σφάλει η τουρκική πλευρά. Ο Σίσκο ίσως για τη διατήρησιν μιας διαπραγματευτικής δυνατότητος, επεκαλέσθη το ενδιαφέρον μας διά την Συμμαχίαν, δια το μέλλον του δυτικού κόσμου, διά, διά, διά. Γιατί δεν το λένε καθαρά, αφού θέλουν την διχοτόμησιν της νήσου. Οπότε να το αντιμετωπίσουμε κι εμεις με το ανάλογο πνεύμα.»
Σε αυτό το σημείο της ηχογράφησης ο Μπονάνος διακόπτει τον Ανδρουτσόπουλο και διαπιστώνει ότι οι διαβεβαιώσεις των Αμερικανών και των Τούρκων δεν ισχύουν.
Την ίδια ώρα, πανικός και σύγχυση επικρατεί στα χωριά της Κύπρου που βομβαρδίζονται.
Στο πολεμικό συμβούλιο ο Ιωαννίδης δίνει την εντολή να κηρυχθεί η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ακόμα όμως και οι αχυράνθρωποι, πρωθυπουργός, υπουργοί και τα στρατιωτικά στελέχη που ήταν εκεί, διαφωνούν και αδειάζουν ουσιαστικά τον αόρατο δικτάτορα.
Ιωαννίδης στο Πολεμικό Συμβούλιο της 20ής Ιουλίου: «Να τους αφήσουμε να μπούνε στην Κυρήνεια και μετά να επέμβουμε»
Στην Κύπρο οι έφεδροι παίρνουν τις θέσεις τους με μεγάλη καθυστέρηση.
Η θερμοκρασία ανεβαίνει στο πολεμικό συμβούλιο όσο οι διαφωνίες μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν τη διπλωματική οδό και του Ιωαννίδη, που θέλει την απευθείας σύγκρουση, οξύνονται. Σε κάποια φάση παίρνει τον λόγο ο υπουργός δημόσιας Τάξης Γιώργος Τσουμάνης και κάνει την πιο καίρια ερώτηση στον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων: «Και ερωτώ τον κύριο Αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων. Κάνουμε επιστράτευση. Θα χτυπήσουμε την Τουρκία εδώ; Στον Εβρο; Θα χτυπήσουμε, θα πάνε ελληνικές δυνάμεις στην Κύπρο; Και είμεθα εις θέσιν να κρατήσουμε δύο μέτωπα;»
Στο μεταξύ, οι Κύπριοι καταδρομείς αναλαμβάνουν μια πολύ επικίνδυνη αποστολή.
Στο συμβούλιο, οι στρατηγοί και ο Ιωαννίδης διαφωνούν και σε άλλα, πολύ σημαντικά θέματα. Κυρίαρχο, η επιστράτευση. Ο Ιωαννίδης θέλει, προκειμένου να φοβηθούν οι Τούρκοι και οι Αμερικανοί, να κηρυχθεί από το ραδιόφωνο και να είναι γενική, ενώ οι αρχηγοί των ενόπλων δυνάμεων, επιμένουν ότι πρέπει να γίνει σταδιακά.
Ο Ανδρουτσόπουλος ψάχνει να βρει μια λύση και απευθύνεται Αρχηγό του Ναυτικού Πέτρο Αραπάκη. Τον ρωτάει αν θα μπορούσε να στείλει υποβρύχια προς την Κύπρο, έτσι ώστε να φοβηθούν οι Τούρκοι, αλλά και οι Αμερικανοί.
«Κηρύσσουμε πόλεμο!»
Το πολεμικό συμβούλιο τελειώνει. Ο Καρακώστας συντάσει την ανακοίνωση με την οποία κηρύσσεται γενική επιστράτευση. Μια επιστράτευση που θα κατέληγε όμως σε φιάσκο.
Παράλληλα, σε μια πρώτη απόπειρα αντίδρασης, ελληνικά υποβρύχια παίρνουν σήμα να μεταβούν στην Κύπρο.
Τα υποβρύχια δεν έφτασαν, όμως, ποτέ στην Κύπρο, ούτε είχαν εμπλακεί με την τουρκική αποβατική δύναμη. Ο διοικητής της τακτικής αεροπορικής δύναμης Περικλής Οικονόμου διατάσσει γενικό συναγερμό
Ο Μάκης Οικονομίδης θυμάται πώς οι Κύπριοι καταδρομείς κατέλαβαν το στρατόπεδο Κοτζάκαγια.
21 Ιουλίου
Οι ώρες περνούν. Η Κύπρος ματώνει. Η απόβαση στην Κερύνεια συναντά αντίσταση αλλά οι Τούρκοι είναι αποφασισμένοι. Η τραγωδία δεν έχει τελειωμό.
Τα ελληνικά πλοία που αποδείχθηκαν τουρκικά
Ο Ιωαννίδης ζητά βοήθεια από τους Ρώσους
Στις 21 Ιουλίου ο Ιωαννίδης δίνει εντολή να υπάρξει μια ελληνική επίθεση στις τουρκικές αποβατικές δυνάμεις στην Κύπρο. Όμως, οι εντολές που δίνει ο Ιωαννίδης δεν εκτελούνται ποτέ. Οι στρατηγοί έχουν πάρει πια τα πράγματα στα χέρια τους.
22 Ιουλίου Την επόμενη μέρα δίνεται εντολή να απογειωθούν τα πολεμικά αεροπλάνα στην Κρήτη.
Οι ανακλήσεις των ελληνικών δυνάμεων στο παρά πέντε
Επιχείρηση Νίκη
Τα φαντάσματα υπάρχουν παντού στην Κύπρο.
Το φιάσκο της Επιχείρησης «Νίκη»
22-23 Ιουλίου - Πτώση Ιωαννίδη
Όσο η Α’ μοίρα καταδρομών μετράει απώλειες στην Κύπρο, οι Τούρκοι προσπαθούν να καθυστερήσουν τις διαπραγματεύσεις για να αποβιβάσουν κι άλλες δυνάμεις.
Ο Σίσκο και ο Μάρντερ προσπαθούν να βρουν κάποιον στην Αθήνα για να συμφωνήσουν σε εκεχειρία.
Η πτώση του Δημήτριου Ιωαννίδη
Το τέχνασμα του Αβέρωφ για την επάνοδο του Κωνσταντίνου Καραμανλή
Πενήντα χρόνια έχουν περάσει από εκείνες τις μοιραίες μέρες. Που από τη μια ήρθε ξανά η Δημοκρατία στην Ελλάδα, από όμως την άλλη βιώσαμε τη μεγάλη τραγωδία της Κύπρου. Πενήντα χρόνια μέσα στα οποία ωριμάσαμε. Η δημοκρατία μας άντεξε όταν δεν είναι αυτονόητη ούτε καν μέσα στην ίδια την Ευρώπη. Η Ελλάδα νιώθει τώρα μια αυτοπεποίθηση παρά τις τρικλοποδιές που έχουμε βάλει στον εαυτό μας, νιώθει ότι είναι ένα στέρεο μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Αυτά τα 50 χρόνια που έχουν περάσει θα πρέπει να τα δούμε πάλι κοιτώντας τον εαυτό μας στον καθρέφτη. Και βέβαια να αναλογιστούμε το μέλλον και το τι έχουμε μάθει από αυτές τις εμπειρίες.
Πηγή: skai.gr
