«Στες Πέτρες»: Όταν οι «καλλιτέχνες» αποδομούν την Ιστορία
H πρόσφατη απαράδεκτη κυκλοφορία του βιβλίου «στες πέτρες», που αποδομεί την Ιστορία της Κύπρου, φέρει δυστυχώς τη σφραγίδα και χρηματοδότηση του Υφυπουργείου Πολιτισμού. Το βιβλίο, γραμμένο σε μια επιτηδευμένη «κυπριακή» διάλεκτο, βρίθει ιστορικών διαστρεβλώσεων για το Κυπριακό και κυκλοφόρησε στο πλαίσιο της 19ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής Μπιενάλε. Αν και δόθηκε άμεσα εντολή απόσυρσής του, εντούτοις η ζημιά έγινε. Το περιστατικό επαναφέρει στο προσκήνιο ένα μείζον ζήτημα, το οποίο άπτεται του γενικότερου προβληματισμού που αφορά τους φορείς οι οποίοι προωθούν τον «πολιτισμό» στον ελληνικό χώρο, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου.Είναι κοινό μυστικό πως ο χώρος του Πολιτισμού ποδηγετείται διαχρονικά από την Αριστερά. Η πλειοψηφία των συντελεστών του βιβλίου, αν όχι όλοι, είναι αριστερών πεποιθήσεων. Δεν είναι τυχαίο πως το ΑΚΕΛ έσπευσε να χαϊδέψει τους «καλλιτέχνες», στρέφοντας τη συζήτηση αλλού, με σκοπό να ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους του. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη δικαιολογημένη δημόσια οργή και κατακραυγή, στην ανακοίνωση κάνει λόγο για «ορισμένες προβληματικές αναφορές» στο βιβλίο. Εντούτοις ισχυρίζεται πως «οι συμμετοχές των Κυπρίων δημιουργών δεν μπορεί να εγκρίνονται με κριτήριο αν συνάδουν πολιτικά με τις θέσεις της Κυβέρνησης ή όποιου κόμματος, αλλά με κριτήρια καλλιτεχνικά». Βάφτισαν στην πραγματικότητα την ιστορική διαστρέβλωση, με χρήματα των φορολογουμένων, σε «ανθρωποφαγία καλλιτεχνών».Επί της ουσίας, η κυριαρχία της Αριστεράς στα πολιτιστικά δρώμενα είναι φαινόμενο που παρατηρείται σε πολλές δυτικές κοινωνίες. Αυτό μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους ιστορικούς, οικονομικούς, κοινωνιολογικούς και ιδεολογικούς παράγοντες, τους οποίους θα αναλύσουμε πιο κάτω.Τα «παιδιά των λουλουδιών»Από τον 20όν αιώνα, οι αριστερές ιδεολογίες, ιδιαίτερα ο Μαρξισμός και οι παραφυάδες του, συνδέθηκαν στενά με την κριτική της καπιταλιστικής κοινωνίας, της εξουσίας και της κοινωνικής ανισότητας. Αυτή η κριτική βρήκε πρόσφορο έδαφος σε καλλιτεχνικούς και διανοητικούς κύκλους, που είχαν (και έχουν) ως αυτοσκοπό την αμφισβήτηση αυτού που θεωρούν κατεστημένο, την ανατροπή του αστικού τρόπου ζωής και την αποδόμηση της εθνικής ταυτότητας. Τον χορό άνοιξαν τα «παιδιά των λουλουδιών» με την περιβόητη «πολιτισμική επανάσταση» που σάρωσε τη Δύση τις δεκαετίες 60-70. Αυτό που τότε φάνηκε όμως να ξεκινά ως ανατρεπτική βακχεία απέναντι στο σύστημα κατάντησε ταγκό προσαρμογής προς τη μαζική δημοκρατία.
Κινήματα για κοινωνικά δικαιώματα, ο περιβόητος Μάης του ’68 στη Γαλλία, και οι φοιτητικές εξεγέρσεις, όπως το Πολυτεχνείο στην Ελλάδα, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση, εξάπλωση και πολιτισμική κυριαρχία της Αριστεράς. Ειδικά σε χώρες που βίωσαν αυταρχικά-δικτατορικά καθεστώτα (π.χ. Ελλάδα, Ισπανία, Λατινική Αμερική), η Αριστερά αξιοποίησε τις αυθαιρεσίες, την καταστολή, τις εξορίες και διώξεις, που αυτά επέβαλαν αποκτώντας έναν ηθικό συμβολισμό, που συνδέθηκε στενά με την τέχνη της μετέπειτα εποχής.Παράλληλα οι ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες στα πανεπιστήμια εμβολιάστηκαν σε μεγάλο βαθμό απ’ όλες τις μαρξιστικές αιρέσεις. Όσοι σπούδασαν σε Ελλάδα αλλά και Κύπρο τις τελευταίες δεκαετίες, γνωρίζουν ότι η πλειοψηφία των συστημικών καθηγητών έπρεπε να ήταν φιλο-αριστερών πεποιθήσεων για να κάνουν ακαδημαϊκή καριέρα με κρατικά χρήματα. Συνεπώς, πολλοί άνθρωποι του Πολιτισμού σπούδασαν σε τέτοια περιβάλλοντα και διαμόρφωσαν την κοσμοθεωρία τους μέσα σε αυτά.Οι «σωτήρες» των καταπιεσμένωνΗ Αριστερά προωθεί, μεταξύ άλλων, ιδέες όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, η ισότητα και η αλληλεγγύη. Αυτές οι ιδέες, προερχόμενες από ένα πνεύμα γαλλικής διαφώτισης, παρέχουν το κατάλληλο ψυχολογικό καταφύγιο σε καλλιτέχνες, που αυτοχρίστηκαν «Σωτήρες» των καταπιεσμένων και «Ιππότες» της κοινωνικής αλλαγής. Πιστεύουν ενδόμυχα ότι κρατούν το σκήπτρο της ηθικής υπεροχής. Ως «περιούσια ομάδα» της κοινωνίας αφορίζουν από την ασυλία των καλλιτεχνικών τους επάλξεων όποια φωνή θα αποτολμήσει να εισηγηθεί την προώθηση έργων εθνικού προσανατολισμού. Με υψωμένο το λάβαρο του «η τέχνη δεν έχει όρια» περνούν από ιερά εξέταση την όποια αντίθετη άποψη τους ασκεί κριτική.Το οξύμωρο των οικονομικών συνθηκώνΘα ανέμενε κανείς πως όλοι οι καλλιτέχνες συχνά εργάζονται μέσα σε επισφαλείς συνθήκες, με χαμηλές αποδοχές και περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Εντούτοις στην καλλιτεχνική Φάρμα των Ζώων «όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά κάποια ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα». Είναι γνωστό πως υπάρχει εντός των καλλιτεχνών στην Κύπρο μια ομάδα που καρπώνεται μονοπωλιακά και προνομιακά τις κρατικές χρηματοδοτήσεις από διάφορα προγράμματα του Υφυπουργείου Πολιτισμού και της ΕΕ. Επομένως, από την μια ευαγγελίζονται μια ιδεολογία που επικρίνει τον καπιταλισμό, αλλά δεν έχουν κανένα πρόβλημα να αξιοποιούν τα κονδύλια του «αστικού καπιταλιστικού κράτους» και της ΕΕ προκειμένου να πουλήσουν «επανάσταση», «αλληλεγγύη» και «ανθρωπισμό». Η «ατάλαντη» ΔεξιάΚάτι που πρέπει ασφαλώς να πιστωθεί στην Αριστερά είναι πως έχει επενδύσει συστηματικά στον Πολιτισμό ως μέσο διάδοσης ιδεών, μέσω θεσμών, επιχορηγήσεων και καλά οργανωμένων δικτύων. Αυτό της παρείχε τη δυνατότητα ν’ αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ατζέντας σε σχέση με άλλες ιδεολογίες. Σε αντίθεση με τη Δεξιά, η Αριστερά εδώ και δεκαετίες επένδυσε στη «μάχη των ιδεών» και μέσα από έργα τέχνης, βιβλία, ταινίες, τραγούδια, μονοπώλησε τα αφηγήματα περί κοινωνικής αδικίας, αντίστασης, που άγγιξαν ευαίσθητες χορδές του λαού.Οι δεξιές πολιτικές δυνάμεις και στην Κύπρο εστίασαν περισσότερο σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη διοίκηση, την οικονομία, την νομική, την ασφάλεια και λιγότερο την πολιτισμική παραγωγή και τις τέχνες. Σε αρκετές περιπτώσεις αντιμετώπισαν την τέχνη με καχυποψία και δυσπιστία γεγονός που απορρέει από άγνοια και ανικανότητα να προβάλει κάτι αξιόλογο ως καλλιτεχνικό έργο.Με απλά λόγια, η Αριστερά παίζει χωρίς αντιπολίτευση στο στίβο του πολιτισμού. Η αριστερά μέσα από την τέχνη δίνει διαχρονικά έμφαση στην επανάσταση και την αλλαγή σε αντίθεση με την Δεξιά που εστιάζει στην συντήρηση και θεωρείται οπισθοδρομική.Η ανάγκη νέας πολιτισμικής στρατηγικήςΕν κατακλείδι, το περιστατικό με το βιβλίο «Στες Πέτρες» δεν αποτελεί μόνο ένα πολιτιστικό ατόπημα, αλλά μιαν αντανάκλαση βαθύτερων παθογενειών που διαχρονικά ταλανίζουν τον χώρο του Πολιτισμού στην Κύπρο και ευρύτερα στον ελληνικό χώρο. Η μονομερής ιδεολογική κυριαρχία της Αριστεράς στον καλλιτεχνικό και ακαδημαϊκό χώρο δεν είναι μόνο αποτέλεσμα δημιουργικής υπεροχής, αλλά συστηματικής και οργανωμένης παρουσίας σε θεσμούς, δίκτυα και πηγές χρηματοδότησης. Αυτό το «κέρδισαν» με την παραγωγή έργου, σε αντίθεση με τη Δεξιά, η οποία παραμένει απλός θεατής. Όσο διαιωνίζεται αυτό το ιδεολογικό μονοπώλιο τόσο θα εντείνονται παρόμοια φαινόμενα: έργα που διαστρεβλώνουν την Ιστορία, αλλοιώνουν την εθνική συνείδηση και παρουσιάζονται ως «καλλιτεχνικές παρεμβάσεις».Σήμερα είναι επιτακτική, όσο ποτέ άλλοτε, η ανάγκη για ένα νέο πολιτιστικό πνεύμα, απαλλαγμένο από κομματικές παρωπίδες και ιδεολογικούς προσηλυτισμούς. Χρέος όλων μας είναι να διασφαλίσουμε ότι οι μελλοντικές πολιτιστικές παραγωγές θα σέβονται την ιστορική αλήθεια, θα προάγουν τον πνευματικό πλούτο του τόπου και θα οικοδομούν ένα μέλλον που θα σέβεται την ελληνική παράδοση. Αλλιώς οι μελλοντικές γενιές θα πας πάρουν.. με τις πέτρες.Το πιο πάνω άρθρο κυκλοφόρησε αρχικά στην εφημερίδα Σημερινή 09/06/25