Γιατί η Συμμαχία μας με το Ισραήλ είναι η Σιδηρά Γραμμή του Ελληνισμού.
Η στήριξή μας προς το Ισραήλ δεν είναι θέμα ιδεολογίας είναι θέμα γεωπολιτικής επιβίωσης. Και αυτή η αλήθεια θα έπρεπε να είναι αυτονόητη πρώτα απ’ όλα στο εσωτερικό μας. Διότι όταν ένα κράτος λειτουργεί ως ανάχωμα για την ύπαρξή σου, ως προέκταση της δικής σου άμυνας, και ως σταθεροποιητής σε μια φλεγόμενη περιοχή, η στήριξη προς αυτό δεν είναι πολιτική επιλογή είναι στρατηγική υποχρέωση.
Δυστυχώς, ένα σημαντικό τμήμα του δημόσιου λόγου εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τις συμμαχίες του Ελληνισμού με όρους συμπάθειας, ταύτισης ή «δικαίου». Αυτή η οπαδική νοοτροπία θα πρέπει επιτέλους να εκλείψει. Η γεωστρατηγική δεν είναι ηθική. Είναι αριθμητική ισχύος. Και σ’ αυτή την αριθμητική, το Ισραήλ είναι και οφείλει να παραμείνει σταθερός πολλαπλασιαστής της εθνικής μας επιβίωσης. Ουσιαστικά δεν είναι θέμα στρατοπέδου. Είναι ζήτημα ορθολογικής στρατηγικής ανάλυσης. Η γεωπολιτική δεν λειτουργεί με βάση ηθικές προτιμήσεις αλλά με βάση τους συσχετισμούς ισχύος, τις περιφερειακές ισορροπίες και τα στρατηγικά παράθυρα ευκαιρίας.
Ως αναλυτές, δεν λειτουργούμε ως ακτιβιστές. Αναδεικνύουμε τα τρωτά σημεία, τις λειτουργικές αδυναμίες και τις δομικές παγίδες μιας πλευράς ή και των δύο, ή εξηγούμε την υπεροχή και την αποτελεσματικότητα της άλλης. Η κοινή γνώμη όμως, γαλουχημένη σε σχήματα πίστης και «στρατοπέδων», παρερμηνεύει συχνά την ψυχρή αποτύπωσή μας ως δήλωση ταύτισης ή αντιπαλότητας. Η στρατηγική ανάλυση όμως δεν στηρίζεται σε συναισθηματικές ή ιδεολογικές ταυτίσεις ούτε στο ποιος έχει δίκαιο ή άδικο. Βασίζεται σε κριτήρια ισχύος, επιβίωσης και συμφέροντος.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ποιος έχει «δίκιο» δεν το καθορίζει το δίκαιο αλλά η ισχύς. Ο Kenneth Waltz υπενθυμίζει πως η επιβίωση είναι ο πρώτος στόχος κάθε κράτους και το δίκαιο δεν έχει νόημα χωρίς ισχύ. Ο John Mearsheimer είναι ακόμη πιο ωμός: η ισχύς καθορίζει τη θέση σου στον κόσμο, όχι οι αξίες σου. Η Ιστορία το επιβεβαιώνει. Το αφήγημα γράφεται από τον νικητή, όχι από τον ηθικά ανώτερο. Ο ηττημένος δεν δικαιούται μνήμη. Ηττημένος σημαίνει ξεχασμένος. Συνεπώς, το ερώτημα δεν είναι ποιος έχει δίκιο αλλά ποιος εξυπηρετεί το συμφέρον μας. Ποιος ενισχύει τη στρατηγική μας επιβίωση και τη μεγιστοποίηση της εθνικής μας ισχύος. Από τη σκοπιά της υψηλής στρατηγικής, όπως την περιγράφει ο Edward Luttwak, το κράτος οφείλει να επιλέγει με κριτήριο το κόστος- όφελος. Αυτή τη στιγμή, ο εθνικός μας λογαριασμός ισχύος ευθυγραμμίζεται με το Ισραήλ. Όχι για λόγους ταύτισης ή ιδεολογίας αλλά για λόγους εθνικού συμφέροντος.
Όσο για το διεθνές δίκαιο, είναι προϊόν των ισχυρών. Το επικαλούνται όταν τους εξυπηρετεί και το παραβιάζουν όταν δεν τους συμφέρει. Για τους αδύναμους, αποτελεί θεωρητικό πλαίσιο χωρίς ουσιαστική προστασία. Στο άναρχο διεθνές σύστημα ακόμη και αν έχεις δίκιο, δεν υπάρχει παγκόσμια αστυνομία να το επιβάλει. Οι αδύναμοι μένουν εκτεθειμένοι στις βουλές των ισχυρών και οι παραβιάσεις εναντίον τους μένουν ατιμώρητες. Το διεθνές δίκαιο γι’ αυτούς είναι απλά παρηγοριά συνεπάγεται κουρελόχαρτο.
Πραγματικότητα είναι πως η Κυπριακή Δημοκρατία υπάρχει σήμερα κυρίως χάρη στο «όχι» του 2004 αλλά καθοριστικά χάρη στο Ισραήλ, το οποίο εκτιμώ ότι «φρενάρει» μέχρι και σήμερα μια λύση τουρκικών προδιαγραφών όπως η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Η γεωπολιτική Τουρκοποίηση του νησιού θα μετέτρεπε την Κύπρο σε προωθημένη βάση της Άγκυρας, με την Τουρκία κυρίαρχη στον βορρά και συνδιαχειρίστρια στον νότο. Αυτό θα σήμαινε στρατηγική ασφυξία για το Ισραήλ, που ήδη περικυκλώνεται από εχθρικά αραβικά και ισλαμικά κράτη και έχει ανάγκη στρατηγικού ανοίγματος στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Κύπρος λειτουργεί πλέον για το Ισραήλ ως ζωτικός διάδρομος πρόσβασης, επικοινωνίας και βάθους αποτροπής αν λοιπόν καταρρεύσει και μετατραπεί σε τουρκικό προτεκτοράτο, το Ισραήλ χάνει το μόνο δυτικό του ανάχωμα προς τη Μεσόγειο. Σημειώστε ότι μετά το επεισόδιο του Μαβί Μαρμαρά, η ισραηλινή εξωτερική πολιτική έπαψε να βλέπει την Τουρκία ως σύμμαχο και άρχισε να τη λογαριάζει ως απειλή. Επιπλέον, είτε το επιδιώκει είτε όχι, το Ισραήλ λειτουργεί ως προκεχωρημένος προμαχώνας του δυτικού πολιτισμού έναντι των ισλαμικών δυνάμεων. Είναι ο μόνος δρών που συνδυάζει τεχνολογική υπεροχή, στρατιωτική επάρκεια και γεωπολιτική ευελιξία, αποτελώντας σταθεροποιητή σε ένα ασταθές περιβάλλον.
Σε αυτό το περιβάλλον, η Κύπρος (γενικότερα ο Ελληνισμός) βρίσκεται στην πρώτη γραμμή όχι λόγω ρητορικής αλλά επειδή είμαστε «αιχμάλωτοι της γεωγραφίας» όπως τιτλοφορείται και το ομώνυμο βιβλίο του Tim Marshall, όπου ο ίδιος επισημαίνει ότι το ίδιο το τοπίο «φυλακίζει τους ηγέτες, περιορίζοντας τις επιλογές και τη στρατηγική τους ελευθερία».
Όσο για τον άξονα Ιράν Παλαιστινίων σε σχέση με τον Ελληνισμό στη ζυγαριά τους δηλαδή στη πράξη και παρά τις ρητορικές διακηρύξεις η πλάστιγγα γέρνει προς την Τουρκία και πάντοτε θα γέρνει προς την Τουρκία. Είτε για λόγους θρησκευτικής συγγένειας είτε για λόγους τακτικής συνεργασίας ουδέποτε οι χώρες αυτές προσέγγισαν τον Ελληνισμό ως ουσιαστικό σύμμαχο ή ισότιμο εταίρο. Η Ιστορία και η γεωγραφία το επιβεβαιώνουν. Κι όποιος αγνοεί αυτή τη συνθήκη απλώς φαντασιώνεται μια Μέση Ανατολή για τον Ελληνισμό που δεν υπάρχει και ούτε πρόκειται να υπάρξει.
Η Τουρκία έχει ήδη εισέλθει στο στόχαστρο του Ισραήλ τόσο λόγω της υποστήριξής της σε ισλαμιστικά δίκτυα όσο και λόγω της αυξανόμενης επιρροής της στα Βαλκάνια, τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία και ειδικότερα από το γεγονός ότι ο παγκόσμιος λόγος και ρόλος που επιδιώκει να διαδραματίσει η Άγκυρα περνά μέσα από τις συμπληγάδες τόσο της Ανατολικής Μεσογείου όσο και του Αιγαίου. Με απλά λόγια η Τουρκία για να είναι σε θέση να παίξει αυτό τον ρόλο πρέπει να καταστεί περιφερειακός ηγεμόνας με ότι αυτό συνεπάγεται για το Ισραήλ.
Η ίδια η Δύση, αρχίζει να βλέπει την Τουρκία ως αναθεωρητικό δρώντα εκτός του δυτικού πλαισίου. Από τη άλλη στο ιστορικό Ρωσίας–Τουρκίας καταγράφονται 17 πόλεμοι, ενώ η τουρκική εισβολή του 1974 λειτούργησε ως μπούμερανγκ για τη Μόσχα, που ανέμενε ρήξη στο νοτιοανατολικό ΝΑΤΟ ενώ αντίθετα, ενίσχυσε τη δυτική συνοχή. Το πρόβλημα με την Τουρκία για Ουάσινγκτον και Μόσχα είναι ο ρυθμός εξέλιξης της πληθυσμιακά, στρατιωτικά, οικονομικά και γεωγραφικά. Τα σχέδιά της για πυρηνική ισχύ και ειδικά το κανάλι της Κωνσταντινούπολης αποτελούν τη στρατηγική της υπέρβαση. Ίσως όμως και την ταφόπλακά της.
Η πίεση λοιπόν σε βάθος χρόνου θα ενταθεί από όλες τις πλευρές. Ο Ελληνισμός αντί να αναρωτιέται αν πρέπει να πάρει θέση οφείλει να αναλάβει ρόλο πριν του τον αναθέσουν άλλοι ερήμην του ή ετσιθελικά του τον επιβάλουν. Η ουδετερότητα σε συνθήκες πολυπολικής έντασης δεν αποτελεί ρεαλιστική στρατηγική επιλογή αλλά ισοδυναμεί με πολιτική αδράνεια που παράγει κενό ισχύος και το κενό ισχύος ποτέ δεν μένει ακάλυπτο.
Στο άναρχο διεθνές σύστημα όπως περιγράφεται από τον Waltz η μη ευθυγράμμιση αυξάνει την ανασφάλεια. Ο Mearsheimer επισημαίνει ότι η απραξία ισοδυναμεί με σιωπηρή παράδοση. Ο Clausewitz υπενθυμίζει πως το κενό αποφασιστικότητας είναι έδαφος για πρωτοβουλία του εχθρού. Ο Mackinder θεωρεί πως το γεωπολιτικό κενό προσκαλεί αναθεώρηση. Αν εσύ δεν το καλύψεις θα το καλύψει κάποιος άλλος και πιθανότατα εις βάρος σου. Το παράδειγμα της Φινλανδίας θα έπρεπε να μας γίνει μάθημα. Εγκατέλειψε τη φινλανδοποίηση και εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ, διότι το κόστος της ουδετερότητας υπερέβη το όφελος. Ακόμη και η Ελβετία, που μέχρι σήμερα ήταν ουδέτερη, όχι επειδή είναι ισχυρή αλλά επειδή δεν αποτελεί στρατηγικό στόχο και προστατεύεται από το status quo ισχύος στην Κεντρική Ευρώπη αναθεωρεί και πλέον εξοπλίζεται.
Συμπερασματικά, η στρατηγική ουδετερότητα είναι εφικτή μόνο όταν είσαι είτε ασήμαντος είτε εξοπλισμένος μέχρι τα δόντια. Η Κύπρος δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Η μεγαλόνησος είναι το αβύθιστο αεροπλανοφόρο που υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε εξοπλιστικά να ήταν αστακός (και το Αιγαίο σφηκοφωλιά). Αυτό λέγεται εξισορρόπηση, σύμφωνα με τη στρατηγική των Διεθνών Σχέσεων. Άρα η προσχηματική ισορροπία ή η στάση ίσων αποστάσεων είναι στρατηγική ψευδαίσθηση. Ο κατευνασμός του αντιπάλου εκτρέφει αποδεδειγμένα την επιθετικότητα.
Η στρατηγική του κατευνασμού είναι πολιτική υποχώρησης έναντι ενός επιθετικού δρώντα, με σκοπό την αποφυγή σύγκρουσης. Η πιο χαρακτηριστική εφαρμογή της υπήρξε η στάση του Τσάμπερλεν απέναντι στον Χίτλερ τη δεκαετία του ’30, όταν οι Δυτικές Δημοκρατίες αγνόησαν ή αποδέχθηκαν τις πρώτες παραβιάσεις της Συνθήκης των Βερσαλλιών τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας και την προσάρτηση της Αυστρίας με στόχο τη διατήρηση της ειρήνης. Αντί όμως να περιορίσει την επιθετικότητα, ο κατευνασμός κατέρρευσε ως στρατηγική αυταπάτη γιατί απέτυχε να αποτρέψει τη σύγκρουση, υπονόμευσε την αποτρεπτική αξιοπιστία των Δυτικών Δυνάμεων, ενίσχυσε τη δυναμική του ναζιστικού επεκτατισμού και οδήγησε τελικά στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όπως έγραψε ο Henry Kissinger τα κράτη δεν έχουν μόνιμους φίλους μόνο μόνιμα συμφέροντα. Κι εμείς σ’ αυτή την ιστορική φάση οφείλουμε να κινούμαστε όχι με βάση το συναίσθημα ή τις εντυπώσεις, ή τι είναι δίκαιο είτε άδικο αλλά με γνώμονα το εθνικό μας συμφέρον. Κατ’ επέκταση την επιβίωση μας.
Η ανάλυση αντλεί έμπνευση από θεωρήσεις Διεθνών Σχέσεων, γεωπολιτικής και στρατηγικήςΚρίς Κωνσταντινίδης MSc in International Relations: Strategy & Security
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
· Waltz, K. N. (1979). Theory of International Politics. (Για την αναρχία στο διεθνές σύστημα, την έννοια της επιβίωσης ως πρωταρχικό στόχο του κράτους και το θεμέλιο του δομικού ρεαλισμού που διατρέχει ολόκληρο το άρθρο.)
· Mearsheimer, J. J. (2001). The Tragedy of Great Power Politics. (Για τη θέση της ισχύος ως καθοριστικό παράγοντα στη διεθνή πολιτική και την αναγκαστική επιλογή συμμαχιών μέσα από την αριθμητική ισχύος, όπως υποστηρίζεται στο άρθρο.)
· Luttwak, E. (2001). Strategy: The Logic of War and Peace. (Για τις έννοιες της υψηλής στρατηγικής, κόστους-οφέλους και εξισορρόπησης μέσω γεωπολιτικών κινήσεων, χρησιμοποιείται στο άρθρο ρητά.)
· Kennan, G. F. (1947). “The Sources of Soviet Conduct”. Foreign Affairs. (Για την έννοια της στρατηγικής υπομονής και της προληπτικής εξισορρόπησης μέσω συμμαχιών, ειδικά σχετιζόμενη με την ισραηλινή στρατηγική στη Μεσόγειο.)
· Clausewitz, C. von (1832). On War. (Για την έννοια της αποφασιστικότητας ως αναγκαίου στοιχείου δράσης και αποτροπής, ιδιαίτερα στο πλαίσιο γεωστρατηγικής τοποθέτησης που υποστηρίζει η ανάλυση.)
· Mackinder, H. J. (1904). “The Geographical Pivot of History”. The Geographical Journal. (Για το δόγμα του γεωπολιτικού κενού και τη σημασία της Κύπρου ως χώρου στρατηγικής πρόσβασης, άμεσα συνδεδεμένο με την ιδέα της «Σιδηράς Γραμμής του Ελληνισμού.»)
· Marshall, T. (2015). Prisoners of Geography: Ten Maps That Tell You Everything You Need to Know About Global Politics. (Για τη σχέση γεωγραφίας και στρατηγικής εξάρτησης, αναφερόμενο στο άρθρο.)
· Kissinger, H. (1994). Diplomacy. (Για την έννοια των εθνικών συμφερόντων ως σταθερά και υπεράνω ηθικών προσεγγίσεων, καταληκτικό επιχείρημα άρθρου.)
· Buzan, B. & Wæver, O. (2003). Regions and Powers: The Structure of International Security. (Για τη θεωρία της περιφερειακής ασφάλειας και την στρατηγική αποστολή της Κύπρου ως buffer zone για το Ισραήλ.)
· Friedman, G. (2009). The Next 100 Years: A Forecast for the 21st Century. (Για την θεώρηση Τουρκίας ως αναδυόμενης δύναμης και τον ρόλο της Ανατολικής Μεσογείου στην παγκόσμια αρχιτεκτονική ισχύος.)
